Książki o Poznaniu i Wielkopolsce

Niniejsze opracowanie prezentuje opis dziejów, siedzib i działalności obu wielkopolskich komandorii oraz joannickich dóbr na terenach przygranicznych. Bogato ilustrowane wydanie stanowi rzetelne, a zarazem atrakcyjne źródło wiedzy o obecności joannitów na tych ziemiach.

To intymna opowieść o ostatnich latach życia ziemiańskiego – zarządzaniu majątkiem, relacjach małżeńskich, wychowywaniu dzieci, spotkaniach towarzyskich, licznych polowaniach, problemach finansowych i układach politycznych. Publikacja zawiera 150 zdjęć pochodzących z albumów rodzinnych Rodu Czartoryskich.

Książka jest kolejną publikacją z serii „Zabytki Poznania”. To pierwsze pełna monografia o kościele św. Floriana. Autorki, Zofia Kurzawa oraz Bolesława Krzyślak, opisują historię parafii i kościoła, który powstał w dużej mierze dzięki zaangażowaniu i pomocy parafian – był pierwszą polską świątynią zbudowaną w zaborze pruskim. Książka jest bogato ilustrowana zdjęciami Piotra Skórnickiego oraz niepublikowanymi dotąd fotografiami z czasów budowy świątyni.

Charakterystyczna wieża kościoła przy ul. A. Fredry widoczna jest z wielu miejsc poznańskiego śródmieścia. Nie wszyscy jednak wiedzą, że ta katolicka świątynia, wybudowana prawie 150 lat temu i uważana za jedno z najważniejszych dzieł XIX-wiecznego neogotyku, powstała dla parafii ewangelicko-augsburskiej. Kościołowi, jego historii i architekturze, poświęcona jest kolejna monografia z serii „Zabytki Poznania”. Aktualizacji i uzupełnienia tekstu opracowanego przez Bolesławę Krzyślak dokonała Zofia Kurzawa, a jego zrozumienie przez osoby niezwiązane z historią sztuki czy architekturą ułatwią cenne materiały ikonograficzne oraz zdjęcia współczesne Piotra Skórnickiego.

Historię świątyni, która bywa uznawana za najstarszą w Poznaniu na lewym brzegu Warty, próbuje ocalić od zapomnienia Andrzej Kusztelski – dr historii sztuki, twórca kolejnej monografii z serii „Zabytki Poznania”. Autor relacjonuje najważniejsze opisy z wizytacji biskupich, począwszy od pierwszej, z 1611 r.; pokazuje archiwalne zdjęcia oraz cenne materiały z archiwum parafialnego, m.in. projekty architektoniczne. Zdjęcia współczesne Piotra Skórnickiego unaoczniają skalę zmian, jakie zaszły w wyglądzie kościoła, zwłaszcza po ostatniej wojnie, choć absurdalnie to dzisiejszy budynek bardziej niż tużprzedwojenny przypomina ten odbudowany po potopie szwedzkim. Dlaczego – o tym w książce „Kościół św. Marcina w Poznaniu”.

Tom wspomnień poznańskiej pisarki w całości poświęcony stanowi wojennemu w Poznaniu. Swoją uwagę skupiła autorka głównie na opisie wydarzeń, których bezpośrednimi uczestnikami byli poznańscy pisarze, artyści, naukowcy, działacze kultury i politycy. Sporo miejsca zajmują także w książce opisy życia codziennego poznaniaków oraz reminiscencje autorki z dzieciństwa spędzonego „na nieludzkiej ziemi”.

Tłumaczone z języka niemieckiego zapisy seniorów poznańskiej gminy ewangelickiej Świętego Krzyża dotyczą szczególnie burzliwych dla miasta i jego mieszkańców czasów konfederacji barskiej, a zwłaszcza opisują dramatyczne, mało znane losy poznańskich dysydentów. Podobnie jak poprzednie tomy serii, Kroniczka ilustrowana jest archiwaliami, mapami i portretami z epoki oraz opatrzona komentarzem historycznym.

Ósmy tom serii Kroniki Staropolskie to barwna i wartka lektura, znakomita książka dla zainteresowanych historią polityki i obyczajów.formacje dotyczące losów konfederacji barskiej.

W połowie XVII wieku kamienicę rodziny Świdów przy Żydowskiej przejęli karmelici trzewiczkowi z klasztoru przy kościele Bożego Ciała, urządzając tam niewielki kościółek i parę pomieszczeń, w których mieszkało kilku zajmujących się kaplicą zakonników.

Z dala od rytmu klasztornej organizacji, mieli oni czas i sposobność przyglądać się z bliska życiu poznańskiego rynku i słuchać tutejszych plotek. Stąd w prowadzonej w rezydencji kroniczce odnotowano przede wszystkim wiadomości o pożarach, wyborach władz miejskich, wyrokach sądu i egzekucjach, lokalnych skandalach. Znalazły się też nieznane dotąd historykom informacje dotyczące losów konfederacji barskiej.

Publikowany pierwszy tom kronik obejmuje lata 1570-1653. Obszerny łaciński rękopis został przetłumaczony na język polski i opatrzony historycznym komentarzem w formie przypisów.

Relacjonuje dzieje budowy zespołu klasztornego na górze św. Wojciecha, a także dramatyczne momenty z ówczesnego życia miasta - zarazy, pożary, oblężenia, czy - nieposiadające takiego znaczenia historycznego, lecz niemal równie burzliwe - wydarzenia towarzyszące obchodom wielkanocnego dyngusa. Nie brak też anegdot, czasem nieco makabrycznych, które mogłyby stać się inspiracją dla scenariusza filmowego - jak historia młodej szlachcianki, która uciekając przed grożącym jej niebezpieczeństwem, schroniła się w karmelitańskim klasztorze w przebraniu mnicha, czy opowieści o pościgach za rabusiami i złoczyńcami.

Tom zawiera zapiski urzędników z okresu od końca XIV do połowy XVII wieku. Obok "służbowych" notatek i aktów wydawanych przez rajców, pisarze zamieszczali krótkie informacje o ważnych wydarzeniach bieżących. Kronika ta jest więc dziełem ponad 30 autorów, z których najstarszy żył prawie 400 lat wcześniej od najmłodszego i stanowi niezwykłą mozaikę, relacjonując obok wielkich uroczystości czy klęsk także takie wydarzenia, jak to, że w andrzejki 1504 r. przed katedrą szlachcic Gostyński zabił rajcę Macieja, złotnika, który uwiódł mu żonę czy spór między rzeźnikami a radą, z powodu którego na Wielkanoc 1541 r. brak było mięsa i wielu poznaniaków musiało spożywać potrawy wielkopostne.

Tom ukazujący Reformatów powstawał w klasztorze tego zgromadzenia na Śródce. Łaciński w większości rękopis obejmuje historię klasztoru w XVII i XVIII wieku.

Na jego kartach pojawiają się postacie mieszczan i rzemieślników śródeckich (Śródka była wówczas odrębnym od Poznania organizmem, z własną radą i burmistrzem), kawalerów maltańskich z Komandorii, donatorów spośród wielkopolskiej szlachty.

Dramatyczne wrażenie robią ostatnie zapisy, notowane pospiesznie, po polsku, na gorąco relacjonujące anektowanie klasztoru przez Prusaków, a potem urządzenie w kościele lazaretu dla żołnierzy napoleońskich.

Dziś miejsce to jest nieco zapomniane, mało znane ogółowi poznaniaków - w kościele p.w. św. Kazimierza mieści się parafia polsko-katolicka, natomiast w budynku klasztornym - zakład dla głuchoniemych. Może wydanie "Kroniki" zwróci uwagę na ten barokowy zabytek.

Pisane przez zakonnice w XVII i XVIII wieku kroniki stanowią nie tylko cenne źródło historyczne do dziejów klasztoru, lecz także barwny zapis obyczajów, życia codziennego miasta i jego mieszkańców, m.in. z okresu najazdu szwedzkiego. 

Kroniki Bernardynów poznańskich są nieocenionym źródłem do dziejów miasta, historii jego kultury materialnej i duchowej, przynoszą także garść anegdot związanych z wielkimi i małymi wydarzeniami z życia mieszczan.
Każdy miłośnik Poznania zechce z pewnością zapoznać się bliżej z historią pięknego kościoła Bernardynów, którego sylwetka stanowi tak charakterystyczny element panoramy naszego miasta. A Kroniki pozwalają odkryć także inne, mniej znane zabytki, jak niezwykłej urody figura Chrystusa Zbawiciela o wschodnich rysach z kościoła Bernardynek, przywieziona w końcu XVI wieku z Rzymu przez dziekana kapituły katedralnej Andrzeja Kościeleckiego. Na kartach książki zamieszczono również wiele innych ciekawych ilustracji, m.in. rysunki z XVI-wiecznych rękopisów przechowanych w zbiorach Biblioteki Kórnickiej.

Tak bardzo wyczekiwana Uroczystość, która odbędzie się 24 maja 2025 r. na placu katedralnym w Poznaniu, da księżom kolejny wzór kapłana, który odznaczał się wiernością do końca swojemu powołaniu oraz troską o zbawienie ludzi. Wierni świeccy otrzymują wzór kapłana całkowicie im oddanego, przykładnego i gorliwego. Ogółowi ludzi zostaje natomiast ukazany człowiek, który nie bał się podjąć decyzji na całe życie i temu, na co się zdecydował, pozostał wierny, choć droga pracy kapłańskiej była trudna, wiedział, że za swoje duszpasterskie zaangażowanie może zapłacić najwyższą cenę.

To co jezd nojwożniejsze, jezd do ócz nie do zobaczynio”. Brzmi znajomo? Ależ tak – to najbardziej znany cytat z „Małego Księcia” przetłumaczony na... gwarę wielkopolską. Ambitnego zadania przełożenia słynnej książki na gwarę podjął się mistrz poznańskiej mowy, pisarz i publicysta Juliusz Kubel.

„Książę Szaranek” z pewnością rozbawi wszystkich starszych i młodszych wielbicieli „Małego Księcia” (bo kto słyszał o „wężu boa, co śrutuje swoją ofiarę wew cołkiyj postaci”?), nie traci jednak nic z filozoficznego charakteru oryginału. Dla tych, którzy nie najlepiej radzą sobie z gwarą, autor przygotował specjalny słowniczek, a całość książki przeczytał na dołączonym audiobooku.