Wielkopolskie oddziały wojsk łączności 1919-1939 - Marek Zajączkowski

Odrodzona w 1918 roku, po mrokach długiej niewoli, Rzeczpospolita stanęła przed bardzo wieloma wyzwaniami: musiała zintegrować ziemie znajdujące się przez ponad wiek pod obcymi zaborami, zlikwidować skutki tej niewoli oraz pokonać trudności gospodarcze będące skutkiem rozbiorów i dewastujących jej ziemie wojen. Musiała też wypracowywać model sprawowania rządów w wolnym kraju, co utrudniały różne, często ścierające się wizje jego funkcjonowania. Dodatkowo stałym zagrożeniem dla jej bezpieczeństwa narodowego była postawa obu wielkich sąsiadów: Niemiec i Rosji Radzieckiej, kwestionujących postanowienia zarówno traktatu wersalskiego, jak i traktatu ryskiego, choć uprawomocnieni przedstawiciele obydwu tych państw złożyli podpisy pod tymi dokumentami sformułowanymi w oparciu o przepisy prawa międzynarodowego.

W książce poruszanie są tematy:

- Kobiety w Związku Strzeleckim

- Strzelcy a wojsko

- Kontakty Związku Strzeleckiego z innymi organizacjami

- Wyszkolenie wojskowe

- Wychowanie patriotyczne i obywatelskie

Autorem dziennika, który składamy do rąk Czytelników, jest płk dypl. Leon Mitkiewicz-Żółłtek, wybitny oficer liniowy i sztabowy Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej, `rasowy` kawalerzysta, człowiek gruntownie wykształcony, o szerokich horyzontach. Mitkiewicz pisał dużo, chcąc pozostawić potomnym świadectwo przeżytych wydarzeń i spotkanych ludzi. Spisując wspomnienia z okresu dowodzenia 2. Pułkiem Szwoleżerów Rokitniańskich, pragnął naświetlić warunki, w jakich Polacy tworzyli swoje siły zbrojne, pokazać stosunek rodaków do wojska i problemy, z którymi borykała się kadra dowódcza. Przy tej okazji starał się przedstawić sylwetki swoich przełożonych oraz kolegów i żołnierzy, głównych aktorów opisywanych wydarzeń. 

Zagadnienie funkcjonowania wywiadu Wojska Polskiego stanowi już od kilku dziesiątków lat przedmiot badań polskich historyków. Mimo ukazania się szeregu cennych publikacji, nadal pozostaje duże pole dla badań nad tematami dotąd niepodjętymi lub wymagającymi poczynienia istotnych korekt w dotychczasowych ustaleniach. Główną przyczyną takiego stanu rzeczy jest fakt powolnego ujawniania materiałów "wywiadowczej" proweniencji, a więc tzw. "wrażliwych" i "zastrzeżonych" z różnych zresztą powodów, często politycznych. Stopniowe ujawnianie zawartości archiwów krajowych, co dotyczy np. zbiorów dostępnych obecnie w CAW (poprzednio przechowywanych w MSW, a także tych pochodzących z archiwów rosyjskich), a ostatnio również z IPN (Centrala i Oddziały) pozwala na dalsze prowadzenie badań znacznie pogłębionych i dotyczących różnych aspektów działalności polskiej "dwójki". Zamiarem niniejszej publikacji, która stanowi zbiór artykułów autorstwa badaczy wywodzących się z kilku ośrodków akademickich, archiwistów, pracowników IPN, Straży Granicznej, jest przybliżenie czytelnikowi tej tematyki z uwzględnieniem rezultatów ich najnowszych badań. 

Druga część książki: Polsce zawsze i wszędzie służyć będę. Mundur i broń Wojsk Wielkopolskich 1918–1920.

Publikacja bogata ikonograficznie i oparta na źródłach fotograficznych oraz tekstowych z epoki, oddaje ducha czasów walki Wielkopolan o wolność. Napisana przejrzystym językiem książka będzie cennym źródłem wiedzy dla wytrawnych i początkujących znawców historii.

Oddany do rąk czytelnika pierwszy tom wspomnień Leona Mitkiewicza dotyczy lat 1917?1921, czyli okresu odradzania się Wojska Polskiego i tworzenia Rzeczypospolitej. Jest to książka specyficzna. Autor skupia swoją uwagę na czasie, kiedy Polska wybijała się na niepodległość, bawi humorem, zaciekawia barwnością opisów przyrody i spotykanych ludzi. Pokazuje świat, który już nie istnieje. Świat polskich Kresów Wschodnich z jego wielkimi problemami ? polsko-ukraińskimi bojami o Galicję Wschodnią oraz bolszewicką zawieruchą. Trafnie naświetla warunki, w jakich Polacy tworzyli swoje siły zbrojne, pokazuje stosunek rodaków do odradzającego się wojska, przedstawia sylwetki swoich przełożonych oraz kolegów i żołnierzy, głównych aktorów opisywanych wydarzeń.

Powstanie Wielkopolskie należy do bardzo nielicznych polskich powstań narodowych, które zakończyły się pełnym sukcesem powstańców.

Powstańcy mieli to szczęście, że Niemców powstrzymał przed zdecydowaną ofensywą w celu militarnej rozprawy z powstaniem narzucony im układ rozejmowy podpisany w Trewirze. Nie odważyli się także w maju i czerwcu 1919 r., w ramach krytyki projektu, a następnie samego traktatu pokojowego, na wojnę z Polską. Powstańcy osiągnęli swe cele samodzielnie, przy niewielkim, wręcz symbolicznym wsparciu kadrowym ze strony Wojska Polskiego. Przede wszystkim zrealizowany został cel polityczny, dla którego powstanie wybuchło, gdyż Wielkopolska niemal w całości znalazła się w granicach państwa polskiego.

Kolejne wydawnictwo Siedleckiego Klubu Kolekcjonerów. W albumie zreprodukowano dwieście pocztówek wydanych przez Siedlecki Klub Kolekcjonerów na przestrzeni ponad 9 lat z fotografii będących w prywatnych zbiorach rodzin przechowujących pamiątki po swoich przodkach uczestniczących w wydarzeniach okresu 1914-1939.

Czytelnik albumu pozna: ćwierć wieku historii Wojska Polskiego, garnizony II RP, szeroki przekrój formacji wojskowych, historię polskich okrętów Marynarki Wojennej, dzieje pociągów pancernych, rozwój polskiej artylerii, indywidualną i zespołową broń strzelecką, broń białą, motocykle używane w Wojsku Polskim, pojazdy kołowe i gąsienicowe, samoloty i szybowce, precyzyjnie opisane umundurowanie, różnorodność oporządzenia oraz sylwetki osób znanych w kraju i regionie.

Popularnonaukowa monografia ukazująca polsko-ukraińskie walki o Lwów, toczone od jesieni 1918 aż do wiosny 1919 roku. Walki te, stanowiące część zmagań o kształt wschodniej granicy państwa polskiego, zdecydowały o tym, że miasto kresowe Lwów znalazło się w granicach Polski.

Stefan Mrus jest kronikarzem rodzinnych przekazów, które spisuje w sposób tak subtelny [...], z taką wrażliwością szczegółu i sugestywnością, że kilka spośród opisanych w książce scen [...] chciałoby się włączyć do historii własnej rodziny i podawać jako prawdziwe opowieści przodków.

Pamiętnik Jadwigi Rutkowskiej (prowadzony od 30 czerwca 1914 r. do 27 czerwca 1919 r.) nie zawiera szczegółowych opisów ważnych wydarzeń politycznych, kampanii wojennych czy bitew. Są o nich liczne wzmianki, ale raczej stanowią tło do opisu rzeczy pozornie mniej ważnych. Dowiadujemy się z nich wiele o życiu codziennym Polaków w ówczesnej Galicji, o problemach z egzystencją rodzin polskich żołnierzy walczących o niepodległości ojczyzny. Ojciec i brat autorki pamiętnika byli żołnierzami Legionów Polskich. Jadwiga wraz z matką, przyzwyczajone do wysokiej stopy życiowej dzięki posadzie urzędniczej Bolesława Rutkowskiego, musiały w warunkach wojennych borykać się z wieloma kłopotami materialnymi, zwłaszcza po śmierci ojca w 1916 r. Walki polsko-ukraińskie we Lwowie w listopadzie 1918 r. także ukazane są przede wszystkim przez pryzmat życia codziennego, trudności ze zdobyciem pożywienia i wody, zagrożenia życia. Dla Jadwigi Rutkowskiej i jej matki ogromnym problemem były losy ich brata i syna Stanisława Bożywoja, którego wojenne losy zaprowadziły aż do 4 Dywizji Strzelców, tworzonej na Kubaniu, a dowodzonej przez Lucjana Żeligowskiego. Jadwiga Rutkowska, mimo że młoda wiekiem, znajduje się w wirze ówczesnych trudnych i tragicznych konfliktów narodowych. Spora część jej wspomnień to jednak opisy dylematów szkolnych, kontaktów z koleżankami, zabaw, fascynacji kinem, nauką i sztuką, małych i większych kłopotów. To również świadectwo ówczesnej mentalności, sposobu wychowywania i kształtowania dzieci. Warunki wojenne zmuszały jednak Jadwigę do zachowań nad wiek dojrzałych. W wieku 16 lat zaczęła udzielać korepetycji, co istotnie wspomagało budżet domowy. Skądinąd wiemy przecież, że w wieku lat 18 zgłosiła się do Wojska Polskiego, żeby pracować jako sanitariuszka na froncie polsko-bolszewickim w 1920 r.

Wspomnienia Jadwigi Rutkowskiej są ilustrowane licznymi, w większości nigdy niepublikowanymi fotografiami, m.in. z życia codziennego żołnierzy Leglonów Polskich i z walk polsko-ukraińskich w Galicji w 1919 r.

W listopadzie 1918 roku Polska odzyskała niepodległość, ale o jej kształcie w znacznej mierze zdecydowały wydarzenia następnych miesięcy.

Listopadowa euforia szybko minęła, a Polacy musieli stawić czoła nie tylko wyzwaniom wynikającym z wielkiej polityki, ale także kłopotom dnia codziennego. Na pierwszy rzut oka mogło się wydawać, że nie podołają wyjątkowemu zadaniu, jakim była budowa nowego państwa. Następstwa wojny, dezorganizacja życia społecznego, bieda, różnice wynikające z porozbiorowego dziedzictwa były trudnym sprawdzianem dla całego społeczeństwa.

A jednak się udało! Powołano organy władzy, przeprowadzono wybory do Sejmu Ustawodawczego, utworzono policję państwową oraz terenowe oddziały administracji i sądownictwa. Zorganizowano armię, która już w kolejnym roku miała przejść próbę decydującą o być albo nie być młodego państwa.