Moje wspomnienia 1892-1919 - Jan Gawroński

Unikatowa publikacja będąca pierwszym pełnym opracowaniem dziejów wojsk łączności z terenu Wielkopolski. Autor dotarł m.in. do zachowanych i w większości niepublikowanych dotąd wspomnień, sprawozdań, relacji i pamiętników byłych żołnierzy łączności, które znacząco uzupełniły luki występujące w dokumentach archiwalnych. Wiele cennych relacji to wynik osobistych kontaktów z byłymi żołnierzami. Pracę wzbogaca nieznana dotąd ikonografia, która ukazuje sylwetki żołnierzy łączności, ich codzienną służbę oraz to jak spędzali czas wolny i święta.

Pamiętnik Jadwigi Rutkowskiej (prowadzony od 30 czerwca 1914 r. do 27 czerwca 1919 r.) nie zawiera szczegółowych opisów ważnych wydarzeń politycznych, kampanii wojennych czy bitew. Są o nich liczne wzmianki, ale raczej stanowią tło do opisu rzeczy pozornie mniej ważnych. Dowiadujemy się z nich wiele o życiu codziennym Polaków w ówczesnej Galicji, o problemach z egzystencją rodzin polskich żołnierzy walczących o niepodległości ojczyzny. Ojciec i brat autorki pamiętnika byli żołnierzami Legionów Polskich. Jadwiga wraz z matką, przyzwyczajone do wysokiej stopy życiowej dzięki posadzie urzędniczej Bolesława Rutkowskiego, musiały w warunkach wojennych borykać się z wieloma kłopotami materialnymi, zwłaszcza po śmierci ojca w 1916 r. Walki polsko-ukraińskie we Lwowie w listopadzie 1918 r. także ukazane są przede wszystkim przez pryzmat życia codziennego, trudności ze zdobyciem pożywienia i wody, zagrożenia życia. Dla Jadwigi Rutkowskiej i jej matki ogromnym problemem były losy ich brata i syna Stanisława Bożywoja, którego wojenne losy zaprowadziły aż do 4 Dywizji Strzelców, tworzonej na Kubaniu, a dowodzonej przez Lucjana Żeligowskiego. Jadwiga Rutkowska, mimo że młoda wiekiem, znajduje się w wirze ówczesnych trudnych i tragicznych konfliktów narodowych. Spora część jej wspomnień to jednak opisy dylematów szkolnych, kontaktów z koleżankami, zabaw, fascynacji kinem, nauką i sztuką, małych i większych kłopotów. To również świadectwo ówczesnej mentalności, sposobu wychowywania i kształtowania dzieci. Warunki wojenne zmuszały jednak Jadwigę do zachowań nad wiek dojrzałych. W wieku 16 lat zaczęła udzielać korepetycji, co istotnie wspomagało budżet domowy. Skądinąd wiemy przecież, że w wieku lat 18 zgłosiła się do Wojska Polskiego, żeby pracować jako sanitariuszka na froncie polsko-bolszewickim w 1920 r.

Wspomnienia Jadwigi Rutkowskiej są ilustrowane licznymi, w większości nigdy niepublikowanymi fotografiami, m.in. z życia codziennego żołnierzy Leglonów Polskich i z walk polsko-ukraińskich w Galicji w 1919 r.

Powstania śląskie 1919-1920-1921 to pierwsza od dekad popularna publikacja dotycząca tych najgłośniejszych we współczesnej historii Śląska wydarzeń. Ryszard Kaczmarek dał się dotychczas poznać jako autor, który z równą uwaga przygląda się i spisom regimentów, i relacjom cywilów – również tym razem w ręce czytelników trafia pasjonująca książka nie tylko o realiach bitewnych, lecz także o życiu zwykłych Ślązaków wtrąconych w tryby wielkiej historii.

Powstania śląskie... składają się, wraz z Polakami w Wehrmachcie i Polakami w armii kajzera, na wielki tryptyk pozwalający poznać i w pełni zrozumieć historyczne uwarunkowania skomplikowanej śląskiej tożsamości.

"Jest to żywy, dowcipny, utrzymany w tonie jowialnym, budzącym reminiscencje pamiętników Paska, facecyj Węgierskiego i Krasickiego - obraz całej epoki. Obok wspomnień osobistych o dziadku Henryku Rzewuskim i emirze, są tam barwne opisy zjazdów szlacheckich, tradycyjnych obchodów, które dziś już należą do zamierzchłej przeszłości. Film wzruszający z życia polskiego ziemiaństwa w okresie niewoli i w okresie wojny, zwierciadło odbijające rosyjskich i niemieckich okupantów, anegdoty stanowiące nie byle jaki przyczynek do dziejów przedwojennej i powojennej Polski."

Książka Przez góry, doliny... jest spojrzeniem wstecz i próbą pokazania, jak zawiłe bywają losy polskich ziemian, którzy swego czasu zmuszeni byli opuścić rodzinne domy, a często i kraj. Udowadnia, że mają oni w sobie niezwykłą siłę, pozwalającą im wytrwać we własnych tradycjach i przekonaniach nawet na najdalszych krańcach ziemi, potrafią przyjaźnić się i kochać, szukać szczęścia, pracować i wychowywać dzieci – po prostu żyć pełnią życia. Te wspomnienia to prawdziwa panorama życia przedstawicieli znanych polskich rodów zarówno w czasach spokoju, jak i podczas trudnych lat wojny i emigracji, opatrzona niepublikowanymi wcześniej fotografiami.

Po licznych traumach życiowych w kraju i za granicą, postanowiłam zgodnie z życzeniami wszystkich przyjaciół, napisać wspomnienia o życiu Polaków w kołchozach, o ich problemach, smutkach i krótkich radościach, które pojawiały się, kiedy w ich domach był chleb. Obawiam się, że w niedługim czasie młode pokolenia Polaków już nie poznają tego tematu, nie będą wiedziały, co oznacza słowo kołchoz i kołchoźnik.

Dzięki tej książce w wyjątkowy sposób poznajemy losy polskiego ziemiaństwa na terenach Litwy, wyjątkowy – ponieważ zapisany w formie bezpośredniej, osobistej relacji, która pozwala nam zagłębić się w całą mas e konkretów innej epoki […]. Losy Eugeniusza Romera i jego rodziny są ściśle związane z historią Litwy, Polski i Europy. Jego wspomnienia pokazują nam powolne, nieuniknione przemiany polityczne, społeczne i kulturowe zachodzące na tych terenach, pozwalają zrozumieć ich podłoże i głęboką złożoność. Jest to niezwykle wnikliwa, mądra, rzeczowa i obiektywna analiza przeobrażającego się wokół niego świata. Pozwala nam lepiej zrozumieć problem dzisiejszych skomplikowanych stosunków między ludźmi i narodami. 

"Polskie dziewiętnastowieczne pamiętniki i listy z Ziem Zabranych - rola i miejsce w badaniach historycznych, to czteroczęściowa książka stanowiąca podsumowanie poważnego projektu badawczego realizowanego w ramach grantu uzyskanego w Narodowym Programie Rozwoju Humanistyki (...). Praca zawiera studia autorstwa ponad czterdziestu autorów z Polski i z zagranicy - przede wszystkim z Ukrainy, Litwy i Białorusi oraz z Rosji. Stanowi ona swoiste kompendium wiedzy na temat źródeł wspomnieniowych, memorabiliów i epistolografii, dla których centrum proweniencji stanowiły obszary wschodnie dawnej Rzeczypospolitej. Od strony problematyki źródła te dotyczą jednak znacznie rozleglejszego obszaru, bowiem obejmują w gruncie rzeczy przestrzeń całego Cesarstwa Rosyjskiego, w tym przede wszystkim Syberię, a także - w mniejszym stopniu - kwestie emigracji z tych terenów z obszaru zachodniej Rosji do austriackiej Galicji i - zwłaszcza - na zachód Europy. Reasumując recenzowana książka jest przekonywającym dowodem na żywotność źródeł z zakresu memuarystyki i epistolografii i świadczy o ich fundamentalnym znaczeniu dla badań historycznych".