Mgnienia. Opowieści z lat 1918-1919 - Witold Bereś, Krzysztof Burnetko

Dziennik prowadzony dra Składkowskiego - najpierw lekarza V batalionu, później 1 pułku I Brygady. Niezwykle drobiazgowy i dokładny jest niezrównanym źródłem wiedzy o dniu codziennym żołnierza Legionów. Warto podkreślić duże poczucie humoru autora, nie pozbawione (tak zresztą jak i w innych jego tekstach) dawki autoironii.

Tom poświęcony przełomowym wydarzeniom roku 1918, dla uczczenia stulecia polskiej niepodległości i rocznicy wybuchu zwycięskiego powstania wielkopolskiego. Jego pierwsza część przybliża listopadowe wydarzenia związane z falą niemieckiej rewolucji, która otworzyła drogę grudniowemu zrywowi Wielkopolan. Teksty zebrane w drugiej części „Kroniki” omawiają zaangażowanie Polaków – ludzi i rozmaitych struktur – reprezentujących różne wyobrażenia i postawy służące ostatecznie polskiemu zwycięstwu. Część ostatnia rozlicza się z tym, co po powstaniu pozostało, i w jaki sposób była i jest pielęgnowana pamięć o nim.

Książka przybliża Czytelnikowi wielkopolskie dążenia do odzyskania niepodległości przedstawiając w dwunastu artykułach najważniejsze etapy wydarzeń z lat 1918-1919: Sejm delegatów Polaków z wszystkich obszarów byłej Dzielnicy Pruskiej i skupisk Polaków mieszkających głębi Rzeszy Niemieckiej, charakterystyczne przykłady przejmowania władzy w wielkopolskich miasteczkach, walki zbrojne, w tym zdobycie lotniska na Ławicy i walki o granice. Podjęto też ważny wątek upamiętniania tych wydarzeń w II Rzeczypospolitej Polskiej i po wojnie i obecnie. Całość wzbogacają ciekawe fotografie.

W tomie II publikacji poświęconej działalności Józefa Piłsudskiego w latach 1914-1918 znajdują się dokumenty z Ogólnego Archiwum Administracji oraz z Archiwum Domu-, Dworu- i Państwa (oddziały Austriackiego Archiwum Państwowego w Wiedniu). Przedstawiają one m.in. kontrowersje, jak postępować z Piłsudskim, między dyplomatami z c. i. k. MSZ oraz władzami wojskowymi. Archiwalia świadczą o próbach władz austro-węgierskich pozyskania Piłsudskiego do koncepcji austro-polskiej, czego wyrazem był awans na brygadiera i rozważana nominacja generalska, przyznanie orderu Żelaznej Korony i fiasko z nadaniem mu Orderu Leopolda. Dokumentują także późniejszą chęć eliminacji Piłsudskiego poprzez przyjęcie jego dymisji i zwolnienie z Legionów Polskich pod naciskiem władz niemieckich. W prezentowanych materiałach znajduje odbicie spór gen. Conrada i ministra Buriána o wpisanie Piłsudskiego na listę kandydatów do Tymczasowej Rady Stanu i jego nominację, a także ostatnie epizody jego działalności w Królestwie Polskim związane z ustąpieniem z TRS i jego aresztowaniem przez władze niemieckie.