Polska niepodległość 1918 - Marek Rezler

 Ta książka to jedno z niewielu (obok „Pożogi" Z. Kossak-Szczuckiej i „Na ostatniej placówce" E. z Zaleskich Dorożyńskiej) pięknych świadectw siły polskości na Kresach i dramatu, jaki spotkał wiernych jej obrońców na najdalej wysuniętych placówkach.

Ekskluzywne wydanie jednego z najpiękniejszych albumów o Legionach Polskich. Zawiera kilkaset zdjęć (w tym nigdy niepublikowanych) i noty biograficzne.

Jednym z najistotniejszych antagonizmów w Polsce międzywojennej był konflikt polsko-żydowski. Po polskiej stronie obozem, który w największym stopniu przyczyniał się do jego podsycania, była Narodowa Demokracja – potężny i masowy ruch polityczno-społeczny, zasłużony w bojach o niepodległość i kształtowaniu narodowej świadomości. Po drugiej stronie znajdowali się Żydzi – prężna i aktywna, a jednocześnie niejednolita, posiadająca aż trzy tysiące lat tradycji mniejszość narodowa i religijna, która w II Rzeczypospolitej stanowiła około dziesięć procent obywateli. Pomiędzy tymi dwoma podmiotami toczył się permanentny spór, który do dziś nie został w pełni wyjaśniony.

Wznawiana praca Wacława Lipińskiego prezentuje walor prekursorski, „klasyki gatunku”. Świetnie napisana, syntetycznie przedstawia przygotowania do walki zbrojnej i dzieje biorących w niej udział polskich formacji wojskowych w czasie wojny. To ich wysiłek uważał Lipiński za decydujący w dziele wybicia się Polski na niepodległość.

Wojny o Kresy Wschodnie lat 1918-1920 stanowiły wydarzenie ogromnej wagi dla losów odrodzonej Polski. Angażowały wielomilionowe rzesze Polaków, ich bezpośrednich uczestników. Miały wielki wpływ na politykę II Rzeczypospolitej w całym dwudziestoleciu międzywojennym. Mimo to nie doczekały się one, jak dotąd, literatury historycznej na miarę ich znaczenia. Brak jest w polskiej historiografii monograficznego opracowania tego tematu. Ukazują się prace obejmujące każdą z tych wojen z osobna. Tymczasem miały one wiele cech wspólnych, których łącznikiem było militarne wywalczenie prawa Polaków do włączenia w skład II Rzeczypospolitej Kresów Wschodnich. Monografia ta ma za zadanie wypełnić tę lukę.

„Gdzie są chłopcy z tamtych lat…”? Odpowiedz jest prosta: w tej książce dr Joanny Wieliczki-Szarkowej. Ale musimy sobie postawić kolejne pytanie: czy są także w naszych sercach i wnaszych myślach? A jeśli tak, to nasuwa się następne: w jaki sposób staramy się dzisiaj kontynuować ich dzieło? Oni byli „chorzy na Polskę”, a czy my też jesteśmy? Warto przeczytać znakomicie napisane historie tych wspaniałych ludzi, aby ułatwić sobie odpowiedz. Oby dla jak największej części z nas była ona pozytywna. Bo kto nie nosi wsobie wirusa tej choroby na polskość, o tym można powiedzieć, ze jest tylko z pozoru zdrowy.

Jak żyli nasi rodacy u progu niepodległości? W trzydziestu rozdziałach będących odrębnymi esejami Autor przybliża różne zagadnienia ważne w kilku pierwszych latach niepodległej Polski. Wyzwaniem było wtedy scalenie kraju w jeden sprawnie funkcjonujący organizm, a wymagało to przezwyciężenia trudności wynikających z dysproporcji między trzema dawnymi zaborami. Autor opowiada m.in. o różnych systemach prawnych, odmiennych problemach społecznych, ogromnych zniszczeniach wojennych, o trudnościach w podróżowaniu czy stanowisku mniejszości narodowych wobec Niepodległej.

Dowiadujemy się, co działo się w największych miastach - Lwowie, Wilnie Warszawie, Krakowie, Poznaniu - oraz na Śląsku.

Poznajemy warunki życia ludności, życie społeczne, nowe polskie uczelnie, organizacje kobiece, stowarzyszenia, salony literackie. Autor kreśli portrety pierwszych reprezentantów narodu w Sejmie Ustawodawczym oraz najważniejszych postaci niepodległej Polski. Odpowiada także m.in. na pytania: czy w Polsce w 1918 roku była realna rewolucja? Jak przebiegała w odradzającej się Polsce pandemia grypy hiszpanki, która na całym świecie pochłonęła miliony ofiar?

Koleje życia Stanisława Taczaka (1874?1960) są niezwykle ciekawe. Inżynier hutnik, niedoszły ksiądz, w momencie próby podczas walk o Niepodległą przywdział mundur polskiego żołnierza, któremu pozostał wierny przez całe życie. 28 grudnia 1918 r. Komisariat Naczelnej Rady Ludowej wyznaczył go na tymczasowego dowódcę powstania w Wielkopolsce. Dziewiętnaście dni pracy Sztabu Dowództwa Głównego (od 28 grudnia 1918 do 15 stycznia 1919 r.) pod kierunkiem Stanisława Taczaka to najważniejszy okres powstania wielkopolskiego, który wpłynął na zwycięski finał tego zrywu. Efekty działalności pierwszego głównodowodzącego przeszły bowiem wszelkie oczekiwania.

Dla współczesnych młodych Wielkopolan, dla młodych Polaków gen. Stanisław Taczak może być wzorem postawy wobec ojczyzny i społeczeństwa "w pracy zbrojnej i obywatelskiej".

Z frontu litewsko-białoruskiego oficera sztabowego gen. Szeptyckiego i Sikorskiego do świeżo poślubionej żony.

Relacje przeplatane listami ze zdobycia Lidy, Wilna, bojów w obronie Brześcia Litewskiego, opinie o dowódcach i podkomendnych.

Fascynująca, napisana ze znawstwem opowieść o Poznaniu i Wielkopolsce w czasach „najdłuższej wojny nowoczesnej Europy”, o ludziach, którzy te czasy kształtowali, o ich pasji, którą była troska o polskość, a przede wszystkim o ich największym marzeniu: niepodległości. To właśnie to marzenie wybija się we wszystkich ich działaniach – nie tylko (i wcale nie przede wszystkim) politycznych, lecz także ekonomicznych, edukacyjnych, społecznych.  

Publikacja pt. "Drogi do niepodległości. Ziemia wschowska i pogranicze wielkopolsko-śląskie 1918-1920" to zbiór 17 artykułów dotyczących zagadnień związanych ze staraniami o odzyskanie przez Polaków wolności. Czytelnik znajdzie w niej interesujące artykuły przybliżające obraz ówczesnej Wschowy i Leszna. Polecamy także trójgłos w dyskusji o tożsamości, pamięci o Niepodległej na ziemiach zachodnich. Materiały są pokłosiem konferencji naukowej pod tym samym tytułem zorganizowanej w dniach 18-19 października 2018 roku. Recenzję naukową przygotowała prof. Bogumiła Burda z Uniwersytetu Zielonogórskiego. Autorem opracowania graficznego jest Alina Mielcarek.