Zapisy terroru. Tom 10. Losy Polaków w Kazachstanie

W serii „Zapisy Terroru” publikowane są świadectwa konkretnych osób – ofiar i świadków dwóch totalitaryzmów. Kryją się w nich osobiste przeżycia tysięcy Polaków, ich rodzin i bliskich. Niniejszy tom zawiera relacje dotyczące wydarzeń, które miały miejsce w Śródmieściu w okresie Powstania Warszawskiego.

11 września 2016 roku to dzień beatyfikacji w Astanie księdza Władysława Bukowińskiego (1904–1974), niestrudzonego i bohaterskiego, który poświęcił swoje życie pracy duszpasterskiej wśród żyjących tam katolików. Mimo ciężkich doświadczeń, jakich doznał jako więzień sowieckich łagrów, przyjął dobrowolnie w 1954 roku obywatelstwo ZSRS, nie chcąc opuścić zapomnianych i żyjących bez opieki duchowej Polaków i Niemców, rzuconych przez los do Karagandy i na ogromne terytoria Kazachstanu i innych sąsiednich republik. Więziony wielokrotnie za nielegalną działalność duszpasterską pozostał wierny do końca swemu powołaniu. 

Ksiądz Władysław Bukowiński Apostoł Kazachstanu, Boży domokrążca, Vianney Wschodu, kapłan bez kościoła, wielokrotnie skazywany, ponad trzynaście lat spędził w łagrach. W 1955 mógł wrócić do Polski. Aresztowany, na pytanie śledczego - dlaczego nie wyjechał - odpowiedział, że uczynił to „dla pracy duszpasterskiej wśród tak bardzo jej potrzebujących, a niemających swoich kapłanów katolików Związku Sowieckiego”. 

"Książka Polacy w Kazachstanie. Zesłania, dziedzictwo, nadzieje, powroty" to rezultat wieloletnich zainteresowań badawczych jej autora. Jest ona pierwszym opracowaniem monograficznym zawierającym obraz polskiej obecności w Kazachstanie. Przedstawia losy Polaków - zesłańców i osiedleńców - ich osiągnięcia i niedolę.Książka ta jest próbą zwrócenia uwagi na polskie związki z Kazachstanem został w niej pokazany z jednej strony aspekt martyrologiczny, z drugiej - starano się podkreślić kulturotwórczą rolę Polaków w Kazachstanie.

Książka zawiera w większości nigdy niepublikowane drukiem relacje tych, którzy przeżyli białe piekło sowieckich łagrów dalekiej północy. Ze wzruszeniem spisywaliśmy tekst ze starych maszynopisów i odręcznie pisanych świadectw. Publikujemy także reprodukcje listów, pamiątek i dokumentów, które pozostały w archiwach. Ci, którzy ocaleli, opowiadają o obozowym życiu na Kołymie, o dramatycznych zajściach, których byli świadkami i ofiarami. Tragedia odcisnęła na ich życiu krwawe piętno – już na zawsze.

Książka popularnonaukowa o losach Polaków w Związku Sowieckim w okresie od rewolucji październikowej 1917 roku do tzw. operacji polskiej NKWD przeprowadzonej w latach 1937-1938 przez państwo Stalina w ramach Wielkiego Terroru. Autorka przedstawia kolejne etapy szykanowania i eksterminacji rzeczywistych i domniemanych wrogów nowego ustroju, dzieje różnych środowisk społecznych i zawodowych, m.in. ziemian, chłopów i duchowieństwa, obficie cytując świadectwa uczestników wydarzeń, a także dokumenty archiwalne (publikowane w Rosji, a ostatnio przez IPN) oraz materiały z ówczesnej prasy. Poszczególne partie tekstu ilustrowane są zdjęciami katów i ofiar, miejsc pamięci o popełnionych masowych zbrodniach, reprodukcjami plakatów propagandowych, rozkazów i artykułów. Książka zawiera indeks osób i indeks miejscowości.

Publikacja jest próbą wypełnienia białej plamy w rodzimej historiografii. Wykorzystano w niej dokumenty pochodzące z dwudziestu pięciu polskich i ukraińskich archiwów, w przeważającej mierze nieobecne dotąd w obiegu naukowym.

Powieść Jerzego Krzysztonia Wielbłąd na stepie należy do kanonu polskiej literatury współczesnej. Opisuje losy rodzin, które w wyniku agresji sowieckiej na Polskę w 1939 roku zostały przymusowo deportowane do Kazachstanu. Powieść oparta jest na motywach autobiograficznych.