Wbrew ich woli. Historia i geografia migracji przymusowych w Związku Radzieckim - Polian Pavel

Książka ma charakter albumowy, popularnonaukowy. Została wydana w twardej oprawie. Zawiera bardzo dużo ilustracji – zdjęć, obrazów, rysunków.

"Wspomnienia z Kazachstanu" to bardzo osobista relacja księdza Bukowińskiego z jego pracy, napisana podczas krótkiego pobytu w Polsce w 1969 roku na prośbę kardynała Karola Wojtyły.

Książka ta ukazała się przed laty w Paryżu, jako pierwsza publikacja wydawnictwa "Spotkania". Jej maszynopis został przekazany Piotrowi Jeglińskiemu przez papieża Jana Pawła II.

Dlaczego tak masowo angażowano cudzoziemską siłę roboczą? Jak liczna ona była i skąd pochodziła? Jak wyglądały warunki życia i pracy robotników? Ilu z nich przeżyło, ilu zmarło? Kto był za to odpowiedzialny? I w końcu: kto kiedy i od kogo uzyskał za to rekompensatę? Odpowiedzi na te pytania stara się znaleźć niniejsza książka. Celem jej nie jest encyklopedyczne ujęcie tematu, uwzględniające wszystkie możliwe detale, lecz systematyczne wprowadzenie do tego zagadnienia wraz z odniesieniami do literatury przedmiotowej.

Książka wydana przez Fundacje "Polsko - Niemieckie Pojednanie" oraz Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego. Zgromadzone w niej wspomnienia i materiały ilustracyjne pochodzą ze zbiorów Fundacji "Polsko - Niemieckie Pojednanie". Relacja Stanisława Lady pochodzi z Archiwum Historii Mówionej Ośrodka KARTA i Domu Spotkań z Historią. Pozycja ta dotyczy przymusowej i niewolniczej pracy Polaków w Austrii w czasie II wojny światowej. W książce zawarto wspomnienia 18 autorów, które ukazują losy i życie codzienne w obozach i miejscach pracy przymusowej.

Ta niezwykła książka powstała jako katalog wystawy funkcjonującej pod tym samym tytułem i dokumentującej pracę przymusową polskich obywateli na rzecz Trzeciej Rzeszy. Paradoksalnie publikacja ta, podejmując trudne tematy w stosunkach polsko-niemieckich, zbliża oba narody. Wprawdzie opowiada o dramatach milionów ludzi, ale nie po to, by oskarżać. To raczej próba uchronienia przed zapomnieniem.

Seksualność w trakcie zbrojnego konfliktu najczęściej sprowadza się do przemocy: masowych gwałtów, zniewolenia, naznaczania. Doświadczenie seksualnej pracy przymusowej w nazistowskim burdelu nadal pozostaje w sferze tabu. Przemilczany pozostaje sam fakt istnienia systemu kontrolowanego nierządu, przemilczane są jego ofiary. Przemilczany jest też okres powojenny – czas, w którym wojenny los kobiet równał się z grzechem kolaboracji, kobiet, którym publicznie golono głowy za intymne relacje z wrogiem.

Szacuje się, że do pracy przymusowej w nazistowskich Niemczech wywieziono od miliona do półtora miliona dzieci z Polski i Związku Sowieckiego. Uznane za podludzi doświadczyły brutalnego traktowania w czasie deportacji oraz tragicznych warunków życia i pracy.

Musiały pracować na rzecz zarówno niemieckiej machiny wojennej, jak i całej gospodarki III Rzeszy. Zatrudniano je w warsztatach naprawczych Wehrmachtu i SS, przy rozbudowie infrastruktury, koszar, lotnisk czy umocnień, dla Organizacji Todta i Niemieckich Kolei Wschodnich, ale też w kopalniach, przemyśle, rolnictwie i rzemiośle, a nawet w charakterze służby w gospodarstwach domowych.

Autor opisuje udział władz wojskowych i cywilnych w organizacji wywózek i pracy przymusowej oraz podkreśla związek między pracą przymusową dzieci a polityką okupacyjną i germanizacyjną. Swoje ustalenia opiera na wieloletnich badaniach prowadzonych w niemieckich i zagranicznych archiwach. Szczególną uwagę poświęca relacjom samych ofiar, których dzieciństwo zostało naznaczone tragicznymi doświadczeniami deportacji i pracy przymusowej.

Badania nad historią gospodarczą ziem polskich podczas pierwszej wojny światowej wciąż należą do rzadkości. Christian Westerhoff, niemiecki historyk, obecnie szef biblioteki historii najnowszej w Stuttgarcie, w swej dysertacji doktorskiej zmierzył się problemem wykorzystania przez niemieckiego okupanta rezerwuarów siły roboczej.

Przed wojną, która z założenia miała być krótka, brakowało planów długofalowego zagospodarowywania obszarów, jakie w wyniku działań wojennych mogły dostać się pod okupację tego czy innego państwa. Okupacja znacznych obszarów imperialnej Rosji postawiła więc Niemiecy i Austro-Węgry przed wyzwaniami, na które nie były przygotowane. W warunkach przedłużającej się wojny, dla odciętych przez brytyjską blokadę morską od rynków zamorskich Niemiec, kwestia włączenia do wysiłku wojennego obszarów okupowanych stała się kluczowa. Korzystano przy tym z różnych metod zachęt i nacisków.