Moje wspomnienia 1849-1912 - Leon Lipkowski

Saga rodu Bocheńskich jest pięknym uzupełnieniem opublikowanych nakładem Wydawnictwa Salwator listów o. Józefa Innocentego Marii Bocheńskiego do ojca. Fabuła sagi koncentruje się na mało dotąd poznanym okresie dzieciństwa i młodości przyszłego „mnicha w ostrogach", z podkreśleniem roli przodków i jego ziemiańskiej rodziny. Jednym z głównych narratorów opowieści jest autentyczna postać wuja Tadeusza Łosia, który relacjonował czwórce dzieci państwa Bocheńskich niezwykłe losy ich przodków. Ogromnym walorem powieści jest bez wątpienia bogaty materiał ikonograficzny.

Dzięki starym, oryginalnym fotografiom czytelnik wręcz przenosi się w czasie i widzi świat takim, jakim widział go przyszły dominikanin. Lektura książki jest z całą pewnością ucztą nie tylko dla znawców twórczości o. Bocheńskiego, ale także wszystkich miłośników historii.

Wojenna zawierucha i rewolucja bolszewicka skazały na unicestwienie wiele kresowych rezydencji, należących do polskich rodów arystokratycznych. Wśród nich znalazła się Peczara, położona na środkowej Ukrainie, nad Bohem. Świadkami jej świetności, a potem powolnego umierania były Janina Zofia z Potockich Potocka (1851–1928) i jej córka Zofia Barbara (1883–1974). Ich zapiski: Dziennik z lat 1914–1919 oraz Moje własne wspomnienia, objęte wspólnym tytułem Peczara, tworzą barwny obraz życia rodziny Potockich na dalekiej a pięknej Ukrainie.

Wspomnienia ziemian dotyczą społeczności nieistniejącej już od ponad pół wieku. To przydaje im szczególnej wartości. Tom wspomnień kresowych Andrzeja Rostworowskiego wzbogaca naszą wiedzę o dziejach polskiego ziemiaństwa. Wiele w nim interesujących relacji i faktów, jak choćby fragment opisujący Zakład oo. Jezuitów w Chyrowie, który odegrał bardzo ważną rolę w kształtowaniu inteligencji polskiej.

Dodatkowym walorem tych wspomnień jest niewątpliwy talent literacki ich autora. Pochodził wszak z rodu, który wydał m. in. Karola Huberta Rostworowskiego, pisarza dziś już nieco zapomnianego, ale w swoim czasie cieszącego się sporą popularnością. Uważna lektura opracowanych przez Stanisława Jana Rostworowskiego przypisów pozwoli zrozumieć, jak wielu utalentowanych ludzi przewinęło się przez dzieciństwo i młodość autora.

Autentyczna historia rodziny, która może zainteresować nie tylko genealogów i krewnych.

Literatura faktu w takim ujęciu, niezwykle sugestywna dzięki bezpośredniości opowieści i oszczędnemu, klarownemu stylowi, może okazać się bardziej wciągająca niż lektura niejednej sagi. Antoni i Jan Leopoldowie – ojciec i syn - opisują dzieje swojej rodziny oraz, fragmentarycznie, rodzin spokrewnionych – Mączyńskich, Romockich, Towarnickich, Kaczanowskich. W książce fakty z życia prywatnego przodków i potomków autorów przeplatają się z wydarzaniem dziejowymi w które się angażowali - perspektywa osobista miesza się z historyczną, przez co obie narracje zyskują szczególny koloryt. W pierwszej części informacje podano w porządku zapisu genealogicznego. Uzupełnione licznymi źródłami – fragmentami listów, reprintami, reprodukcjami obrazów i fotografii, odniesieniami do literatury przedmiotu, przytoczeniami dokumentów – są opracowaniem wzbogacającym czytelnika o wiedzę historyczną sięgającą 1807 roku. Osobną część stanowią wspomnienia Antoniego. Obejmują okres od 1919 roku do lat 60. XX w. Jest to subiektywny, nacechowany emocjonalnie zapis tamtych wydarzeń, obyczajów, świadectwo minionych czasów. We Wspomnieniach autor wychodzi poza konwencję kronikarskich notatek. W opisy bliskich mu osób i miejsc wplata detale i wrażenia. Dzieli się z czytelnikiem refleksjami o rzeczach i sprawach potocznych, osobistych (Radio, Ślub), pamięcią wydarzeń historycznych (Okres wojny i okupacji niemieckiej, Koniec wojny), zapisem ówczesnej świadomości społecznej (Stosunki społeczne, Żydzi).

Nasi Dziadkowie - Tadeusz i Zofia z Zamoyskich Grocholscy pobrali się w Warszawie w 1886 r. Zamieszkali w Strzyżawce nad Bohem, koło Winnicy, majątku należącym do Grocholskich od pocz. XVIII w. Przeżyli razem dwadzieścia siedem trudnych, pracowitych, ale szczęśliwych lat. Tam przyszło na świat siedmioro ich dzieci. Rewolucja bolszewicka położyła kres temu życiu. W styczniu 1918 r. zrewoltowane bandy splądrowały i spaliły dom w Strzyżawce. Rok później nasza rodzina, po dwustu latach pobytu na Podolu, na zawsze je opuściła. Z pożogi ocalały fotografie i listy pisane przez Stanisława Zamoyskiego, ojca Zofii Tadeuszowej Grocholskiej, do żony Róży z Potockich z pierwszego pobytu u pary młodej w Strzyżawce i okolicach.

W setną rocznicę śmierci naszego Dziadka Tadeusza oddajemy do rąk czytelników unikalny opis minionego podolskiego życia, pełnego pracy nad budowaniem nowoczesnego społeczeństwa, opartego na głębokich wartościach chrześcijańskich.

Książka ta na pewno nie jest typową romantyczną relacją kresowego pamiętnika. Bronisława Stecka nie była szlachcianką a jednak mieszkała we dworze. Z pochodzenia pół-Rusinka a jednak żarliwa katoliczka o powołaniu zakonnym. Dlatego na jej historię składa się cały przebogaty pejzaż wsi z okolic Sokala, Podkamienia, Przemyśla. Z setek kawałeczków autor tworzy mozaikę dającą wielobarwny obraz zwykłych ludzi z pogranicza światów. Nieustanny balans między stanami, bogactwem i biedą, nauką i ciemnotą, obojętnością i świętością, opisuje grupę ludzi na temat których nie ma jeszcze żadnych opracowań naukowych - oficjalistów dworskich z XIX wieku. Wyzwanie wyjątkowe i kopalnia wiedzy.