Lwów 1944 - Damian Karol Markowski

Damian Markowski z dokładnością badacza, ale i rozmachem godnym mistrza pióra kreśli dramatyczną historię walki o wielonarodowy Lwów, który po upadku monarchii austro-węgierskiej staje się krwawą areną sporów między wykluwającymi się organizmami państwowymi. Opierając się na solidnych naukowych źródłach, autor odtwarza przebieg wydarzeń dzień po dniu, pokazuje ich przyczyny oraz skutki, a także zastanawia się nad konfliktem pamięci wokół lwowskiego listopada.

Miasto nad Pełtwią, mimo konsekwencji I wojny światowej i wielkiego kryzysu gospodarczego z 1929 roku, prężnie i dynamicznie się rozwijało, stawiając na modernizację i kreatywność. Wyróżniało się jako siedziba cenionej Politechniki Lwowskiej - "kuźni architektury" i ważnego ośrodka kształcenia inżynierów, konstruktorów i planistów. Działający w mieście twórcy interesowali się koncepcjami innych modernistów w Europie i - przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych, co nie oznaczało ich bezrefleksyjnego naśladownictwa.

Przedwojenny Lwów inspirował i zajmował istotne miejsce na mapie nie tylko II Rzeczypospolitej, ale także całej "Nowej Europy". Zrealizowano tu wiele wybitnych dzieł modernizmu, które wyznaczały nowe kierunki rozwoju miasta. Architektoniczna nowoczesność stała się częścią lwowskiego genius loci, dawała nowy impuls i co najważniejsze, nie była skierowana przeciw tradycji miasta o wielowiekowej i wielonarodowej historii.

Album zawiera unikalne zdjęcia, w większości publikowane po raz pierwszy w Polsce, zrobione przez mistrzów Adama Lenkiewicza, Zygmunta Goldhammera czy Marka Münza. Są na nich zarówno kościoły, cerkwie i synagogi wciąż obecne w panoramie Lwowa, jak i już nieistniejące przedwojenne kawiarnie, kina, sklepy i targi. Dostrzeżemy na nich także zwyczajnych ludzi przy codziennych zajęciach lub podczas spacerów – w cylindrach i melonikach, w gorsetach i ze zwiewnymi szalami. Dzięki urodzonej we Lwowie pisarce, dziennikarce i tłumaczce Żannie Słoniowskiej, która opatrzyła zdjęcia ciekawymi opisami, odbędziemy nastrojowy spacer ulicami przedwojennego Lwowa.

Każda z pięciu poprzednich części była poświęcona osobnym zagadnieniom: lwowskim krajobrazom, parkom, ulicom, placom, świątyniom, słynnym budynkom, pomnikom, a także mieszkańcom Lwowa, ich obyczajom, świątecznemu i codziennemu życiu.

W Rozmaitościach, autor sięgnął do tych wszystkich tematów, które nie pojawiły się w poprzednich książkach, i do tych wątków, które chciał uzupełnić.

Książkę poświęcono głębokim i radykalnym przemianom, które miały miejsce na terenie obwodu lwowskiego w okresie powojennym na drodze procesu wszechobecnej sowietyzacji

Dążąc do ponownej aneksji terenów podbitych we wrześniu 1939 roku, państwo sowieckie zmusiło większość ludności polskiej do opuszczenia obwodu i osiedlenia się w centralnej i zachodniej Polsce oraz osiedliło w obwodzie własnych komunistycznych urzędników, zdemobilizowanych żołnierzy i ludność ukraińską deportowaną z powojennej Polski...

Książka jest opowieścią opartą głównie na autentycznych relacjach komplementarnie do ocalałych dokumentów. To zanurzenie się w historię tragicznych dni walki i kolejnych okupacji wojennych jednej z trzech cywilizacyjnych stolic Rzeczypospolitej. Nie jest to suche kalendarium, ale forma gawędy o dniach zagłady polskiego miasta.

Lwowska noc to panorama wydarzeń okupacyjnych we Lwowie i okolicach ukazana w niezwykle poruszających obrazach, które były również udziałem najbliższej rodziny autora. Piękna, chwytająca za serce opowieść o miłości i poświeceniu w wielokulturowym środowisku Kresów.

To pierwsza na polskim rynku powieść o Lwowie, której akcja toczy się w latach 1939–1946, kiedy Lwów należał jeszcze do Polski. Przedstawia tragiczne dzieje rodziny polskiego nauczyciela z Kresów Wschodnich, Józefa Sztendera, jego żony Marii i ich dzieci, których życie burzy istniejący konflikt polsko-ukraiński podsycany przez bolszewików i hitlerowców. Dogadanie się Niemców z Sowietami umożliwiło Armii Czerwonej i oddziałom NKWD zajęcie miasta i od początku szykanowanie Polaków. Aresztowania i przesłuchiwania przez NKWD, rozstrzeliwania, wyrzucanie z mieszkań, wywózki na Syberię. Tego wszystkiego doświadcza główny bohater, jego rodzina, sąsiedzi i znajomi.

Kiedy w czerwcu 1941 r. rozpoczęła się inwazja Niemiec na Związek Radziecki i naziści zajęli Lwów, ukraińscy mieszkańcy miasta wydawali Niemcom rzekomo współpracujących z NKWD Polaków i Ukraińców. Ucierpieli nade wszystko Żydzi - zapędzeni do getta, obozów pracy, wreszcie do ośrodków zagłady. W czasie trwającego cztery tygodnie pogromu ok. 4 tysiące żydowskich obywateli Lwowa zostało zamordowanych na miejscu. W momencie wyparcia Niemców z miasta przy życiu pozostało 200-300 Żydów, którzy przeżyli w ukryciu. Między nimi był Edmund Kessler, lwowski prawnik, który swoje przeżycia opisał w pamiętniku.