Wysiedlania, wypędzenia, ucieczki 1939-1959. Atlas ziem polski - praca zbiorowa (wyd. II zaktualizowane)

Operację, o której opowiada ten reportaż, nazwano w kręgach władzy poprawianiem granicy. W 1951 roku na życzenie Stalina Polska zrzekła się części terenów nadbużańskich, otrzymując w zamian fragment Bieszczadów. W wyniku polsko-sowieckiej umowy przymusowo przesiedlono kilkadziesiąt tysięcy ludzi – Polaków i Ukraińców związanych od pokoleń ze swoją ziemią. Pierwsi zamienili równiny na góry, drudzy – góry na bezkresne stepy. Jednych rzucono do zapadłych krytych strzechą chat, innym kazano budować lepianki. Polaków i Ukraińców połączył wspólny wysiedleńczy los.

Autorka wykazuje dalszą walkę o przekwalifikowanie niemieckiego obozu w Konstantynowie Łódzkim z przesiedleńczego na koncentracyjny.

Książka zatem zawiera liczne dokumenty niemieckie zdobyte w Państwowym Archiwum w Łodzi, liczne zdjęcia z rocznicowych spotkań byłych więźniów obozu oraz ich relacje udostępnione przez Jerzego Zielonkę z rejonu Kościana. Są też materiały dokumentalne oraz wspomnienia więźniów z innych terenów Wielkopolski, którzy przebywali w innych niemieckich obozach na terenie Łodzi w czasie trwania okupacji w latach 1939-1945, a także Polaków z Kresów, więzionych w obozie w Konstantynowie Łódzkim.

W Kraju Warty polityka III Rzeszy wobec księży i wiernych dwóch największych kościołów chrześcijańskich była szczególnie represyjna. Właśnie temu zagadnieniu poświęcona jest ta książka, której oryginalność polega na kompleksowym ujęciu tematu – losów Kościoła katolickiego i kościołów ewangelickich w Kraju Warty.

Dzięki dogłębnej analizie materiałów archiwalnych znajdujących się w zbiorach Instytutu Pamięci Narodowej, Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz w zbiorach Archiwum Państwowego w Łodzi – powstała unikalna praca. Jej niezmiernie istotnym elementem jest analiza represji stosowanych wobec środowiska polskich i propolskich pastorów ewangelickich jako następstwo ich antyfaszystowskiej, patriotycznej postawy.

Seksualność w trakcie zbrojnego konfliktu najczęściej sprowadza się do przemocy: masowych gwałtów, zniewolenia, naznaczania. Doświadczenie seksualnej pracy przymusowej w nazistowskim burdelu nadal pozostaje w sferze tabu. Przemilczany pozostaje sam fakt istnienia systemu kontrolowanego nierządu, przemilczane są jego ofiary. Przemilczany jest też okres powojenny – czas, w którym wojenny los kobiet równał się z grzechem kolaboracji, kobiet, którym publicznie golono głowy za intymne relacje z wrogiem.

Galicyjski Eksodus przedstawia zapominane doświadczenie uchodźstwa lat I wojny światowej. Autor dotarł do źródeł austriackich, czeskich, węgierskich, słoweńskich, ukraińskich i polskich, by ukazać sytuację od ucieczki i ewakuacji w poszczególnych latach wojny, poprzez pobyt na uchodźstwie, aż po kwestie powrotów czy pozostania w krajach sukcesyjnych po 1918 roku. 

Album jest wyrazem uznania i wdzięczności wojennemu pokoleniu Węgrów. Szczególnie tym, którzy jesienią 1939 roku otworzyli granicę swojego państwa, domy i serca przed około 120 tysiącami polskich uchodźców z Ojczyzny, zaatakowanej przez Niemców i Sowietów. Uczynili to, nie bacząc, że ich kraj wszedł w polityczny sojusz z Niemcami. W tamtych godzinach próby ważniejsze były odwaga i honor, solidarność w niedoli i poczucie braterstwa, wyrosłe na gruncie tysiącletniej przyjaźni naszych narodów. Podstawą albumu jest unikatowa kolekcja fotografii zgromadzona przez Józsefa Antalla, nazwanego przez uchodźców "Ojczulkiem Polaków", przekazana autorom przez jego córkę, Edith. Z setek zdjęć spoglądają na nas bohaterowie wojennej zawieruchy. Patrzymy na zatrzymane w kadrze obrazy z codziennego życia, na znane i nieznane twarze Polaków oraz Węgrów - "wiernych druhów w nieszczęściu". Starszemu pokoleniu pragniemy przypomnieć, a młodszemu odkryć ważną, a w wielu przypadkach heroiczną kartę wojennego losu polskich uchodźców i ich węgierskich opiekunów.