Wykład pacierza - św. Tomasz z Akwinu

Już na samym początku trzeba postawić sobie takie oto pytanie: jak to jest możliwe, że mówimy o złu moralnym, a więc nie tyle o czymś abstrakcyjnym, oderwanym od tego, co dotyczy człowieka, ale właśnie w największym zbliżeniu do niego Ktoś powie od razu, przecież to oczywiste: świat człowieka jawi się jako świat rozbity, mnożą się pokusy, zasadzki zła, naciski odciągające od dobra, działania przeciwko wolności i godności ludzkiej, cała gama cierpienia i bólu fizycznego i moralnego. Różne były okresy w dziejach ludzkości, w których świadomość zła moralnego, grzechu, wad ludzkich i winy wzrastała lub malała. Jednakże okres ostatni, a zwłaszcza XX wiek, naznaczony dwoma wojnami światowymi wyjaskrawił świadomość zła, za które odpowiedzialny jest konkretny człowiek, nie tylko jakieś nienazwane struktury.

Lectura super Matheum jest jednym z tych dzieł Tomasza z Akwinu, które być może na zawsze miało pozostać nieznane szerszemu gronu odbiorców. Zachowane jedynie w notatkach (reportationes) dwóch studentów - Piotra z Andrii i Leodegara z Besançon - nie zostało przez Tomasza ani zredagowane, ani autoryzowane. Najprawdopodobniej też nigdy nie dowiemy się, czy dominikanin w ogóle zamierzał upublicznić swoją propozycję interpretacji Ewangelii wg św. Mateusza.

Nie ma lepszego sposobu, by zwiedzić piękną katedrę, jaką jest Suma teologiczna św. Tomasza z Akwinu, i poznać jej ducha, niż uczynienie tego w towarzystwie rozmiłowanego w niej człowieka. Taka przechadzka pozwoli nam lepiej poznać myśl wielkiego teologa kierującego się czułą miłością do Chrystusa i człowieka oraz kontemplującego to, co w człowieku odbija Boży obraz. Koncepcja życia moralnego św. Tomasza jest pełna nadziei i pozbawiona formalizmu. Jej autor wierzy głęboko, że dobro jest tak fascynujące, iż poprowadzi nas ku kontemplacji Tego, który je stworzył, i do bliskości z Nim. Gueullette jak koneser sztuki i znakomity przewodnik bierze nas pod rękę i wprowadza w gmach teologii św. Tomasza – teologii przyjaźni z Bogiem. Angażuje intelekt, jednocześnie pozwalając odetchnąć. 

„Złoty łańcuch” należy do najbardziej znanych dzieł Akwinaty. Jeden z wybitnych angielskich tłumaczy tego dzieła napisał, że ukazuje ono mistrzowskie opanowanie wszystkich zagadnień teologicznych. Księga obejmuje obszerny zbiór tekstów patrystycznych odpowiednio powiązanych i uporządkowanych, tak że tworzą jeden wspólny komentarz do czterech Ewangelii. Święty Tomasz, czerpiąc z bogatego skarbca dokumentów soborowych pierwszych wieków chrześcijaństwa oraz z pism wschodnich i zachodnich ojców Kościoła, pozwala odkryć głębię poszczególnych fragmentów Ewangelii.

Problematyka władz uczuć i zmysłów człowieka stanowi jedno z ważniejszych zagadnień antropologii filozoficznej. W dziejach filozofii podejmowano różne próby wyjaśniania ich statusu i funkcji: poczynając od negacji sfery zmysłowo-uczuciowej, poprzez jej absolutyzację, a skończywszy na redukcji uczuć do popędów czy namiętności oraz usamodzielnianiu ich i przeciwstawieniu sferze rozumowo-wolitywnej.

Praca Finnisa ukazuje zarówno historycznie rozumiany wkład świętego Tomasza w rozwój myśli politycznej i społecznej, jak i jej aktualne znaczenie. Autor we wzorcowy sposób łączy badanie klasycznych tekstów – opiera się na pełnym korpusie ponad 60 prac Tomasza – z bieżącymi dyskusjami z obszaru filozofii politycznej i teorii społecznej.

Święty Tomasz uczy intelektualnej uczciwości i odwagi, precyzji myślenia i wytrwałości w dążeniu do prawdy, otwartości na różne – także „nieortodoksyjne” – nurty filozoficzne. Wszystkie te cechy umiejscawiają go wśród najwybitniejszych duchowych i intelektualnych mistrzów naszej kultury, a jego dzieła, należące do europejskiego i światowego kanonu intelektualnego, stanowią ważną inspirację do pogłębionych intelektualnych poszukiwań.

"Ujmując to zwięźle: u źródła wszystkich rzeczy jest albo prawdziwy Bóg, albo radykalny absurd. Świat bez Boga, bez pierwszej Przyczyny, jest - zależnie od przenikliwości naszego umysłu - mniej lub bardziej uderzającą sprzecznością. Dla wielu teologów jest to sprzeczność najzupełniej oczywista, podobnie jak oczywistą sprzecznością byłoby w naszym organizmie krążenie krwi bez serca, albo ruch wskazówek zegara bez napędzającego je mechanizmu. Właściwie świat bez Boga byłby nawet o wiele większą sprzecznością, ponieważ krążenie krwi w organizmie bez serca albo ruch wskazówek zegara bez mechanizmu byłby możliwy w ramach cudu, podczas gdy świat bez pierwszej Przyczyny, bez Boga jest niemożliwy bezwzględnie, gdyż to Bóg jest Autorem cudów".