Wschodnie ścieżki. Reportaże z dawnych rubieży Rzeczypospolitej - Katarzyna Węglicka

Oto zapis historii tych trzech niezwykłych miast tak bardzo różniących się od siebie, a mimo to stanowiących jeden organizm, w sumie liczący około 100 tysięcy mieszkańców. Głównym spoiwem byli ludzie, którzy dzięki swej pracowitości, przedsiębiorczości, talentom i fantazji stworzyli frapujący konglomerat inkrustowany biografiami i dziełami wybitnych artystów, pisarzy, poetów, malarzy, ale też inżynierów-nafciarzy.

W książce tej nie mniej ważne od tekstu są ilustracje wydobyte z zakamarków rzadko odwiedzanych strychów lub nieczęsto otwieranych szuflad. Cudem przetrwały gehennę i częstokroć zagładę ich pierwszych właścicieli. Pierwsze wydanie tej książki w 2009 roku wyprzedzało i zapowiadało cykl książek o historii i mitologii 200 miast kresowych, które Polska utraciła w 1945 roku. W cyklu tym, noszącym tytuł "Kresowa Atlantyda", ukazało się już 10 tomów, entuzjastycznie przyjętych przez czytelników.

W tomie XIII autor wyprawia się po raz pierwszy na Kresy Północno-Wschodnie na Grodzieńszczyznę. Przedstawia dzieje Grodna, poświęcając sporo uwagi królom, Stefanowi Batoremu i Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu, oraz wielkorządcom Antoniemu Tyzenhauzowi czy rodzinie O'Brienów de Lacych. Przywołuje też wybitnych twórców, którzy bądź urodzili się w Grodnie lub okolicy lub też przez jakiś czas tam przemieszkiwali, jak choćby Eliza Orzeszkowa, Władysław Syrokomla, Zofia Nałkowska, Nadzieja Drucka, Lejb Najdus czy Wiktor Woroszylski.
Tom ten zawiera również historię okolicznych miejscowości: Wołczyna, Czyżewicz, Janowa Podlaskiego (z biografią Wacława Kowalskiego aktora, słynnego Pawlaka z Samych swoich, w filmie polskim modelowego Kresowiaka). Autor przywołuje też historię Starych Wasiliszek wsi rodzinnej wybitnego polskiego pieśniarza, kompozytora i poety Czesława Niemena-Wydrzyckiego. Jest też historia Żołudka jednego z gniazd rodowych arystokratycznej rodziny książąt Światopełków-Czetwertyńskich oraz dramat ich życia w PRL-u, oraz Mostów, których historia związana jest ściśle z dziejami polskiego lotnictwa.
Stanisław Nicieja zamyka tom historią Druskiennik najsłynniejszego polskiego kurortu w północno-wschodniej Polsce, ulubionego miejsca pobytu marszałka Polski Józefa Piłsudskiego. Przypomina też historię jego związku z Eugenią Lewicką druskiennicką lekarką, wokół którego narosło wiele domysłów i plotek.

Wspomnienia ziemian dotyczą społeczności nieistniejącej już od ponad pół wieku. To przydaje im szczególnej wartości. Tom wspomnień kresowych Andrzeja Rostworowskiego wzbogaca naszą wiedzę o dziejach polskiego ziemiaństwa. Wiele w nim interesujących relacji i faktów, jak choćby fragment opisujący Zakład oo. Jezuitów w Chyrowie, który odegrał bardzo ważną rolę w kształtowaniu inteligencji polskiej.

Dodatkowym walorem tych wspomnień jest niewątpliwy talent literacki ich autora. Pochodził wszak z rodu, który wydał m. in. Karola Huberta Rostworowskiego, pisarza dziś już nieco zapomnianego, ale w swoim czasie cieszącego się sporą popularnością. Uważna lektura opracowanych przez Stanisława Jana Rostworowskiego przypisów pozwoli zrozumieć, jak wielu utalentowanych ludzi przewinęło się przez dzieciństwo i młodość autora.

Niezwykłe świadectwo kobiet poddanych represjom tylko za to, że były Polkami.

Książka zawiera wspomnienia i świadectwa kobiet wywodzących się z Kresów II Rzeczpospolitej. Ich los był typowy dla dziewcząt polskich z tych terenów.

Opowieści dotyczące odleglejszej części Ukrainy: ziem leżących nad potężnym Dnieprem, na Dzikich Polach znanych nam z Trylogii Henryka Sienkiewicza, nad pięknym i niezwykle malowniczym Dniestrem, za granicznym niegdyś Zbruczem, na Krymie. Są tu historie o miejscach i ludziach zamieszkujących lesistą Czarnohorę oraz dzikie Gorgany. Obok legend kresowych stanic, przesyconych dymami unoszącymi się na Dzikich Polach, szczękiem broni, dźwiękiem cerkiewnych dzwonów, tętentem końskich kopyt, autorka przedstawia świat rzeczywisty, obecny wizerunek kraju, który większość Polaków zna tylko z opisów literackich.

"Ukraińskie fascynacje" Katarzyny Węglickiej to reportaż, który odkrywa nieznany dotąd świat wschodniej i południowej Ukrainy.

Autorka eksploruje ziemie leżące na południu kraju po Besarabię, ku Morzu Czarnemu, aż za Dniepr (ziemię czernihowska, charkowską, sumską, rejon Donbasu). To reportaż o miejscach mało znanych, często zapomnianych, o historii, o poszukiwaniu przeszłości, tożsamości oraz o ludziach kultywujących tradycję polskości.

Pisząc reportaż autorka opiera się nie tylko na własnych doświadczeniach zdobytych podczas wielu kresowych podróży, ale sięga dalej po materiały źródłowe odnalezione w Polskich i Ukraińskich archiwach oraz po te uzyskane od potomków zamieszkujących owe ziemie Polaków.