Niemy Niemen. Dalsze losy prawdziwych bohaterów „Nad Niemnem” - Robert Pawłowski

Trylogia to legenda. Ogniem i mieczem, Potop i Pan Wołodyjowski mają w kanonie literatury polskiej miejsce niezagrożone. Od ponad 130 lat losy Skrzetuskiego, Kmicica, Zagłoby i pana Wołodyjowskiego zajmują szczególne miejsce w naszej świadomości. Warto więc dziś powrócić na Kresy dawnej Rzeczypospolitej, gdzie w tle wielkiej historii Sienkiewicz umiejscowił życie owych bohaterów...

Nowy album Jędrzeja Majki to pasjonująca, sentymentalna wędrówka przez kresowe miasta, miasteczka i zaścianki, siedemnastowieczne zamki, dwory i świątynie. W poszukiwaniu śladów sienkiewiczowskich postaci autor prowadzi nas na ukraińskie stepy, przedstawia malownicze krajobrazy i zabytki Litwy, odkrywa urzekające zakątki Podola oraz inne kresowe miejsca. Interesującym opisom miejsc naznaczonych śladami bohaterów Trylogii towarzyszą współczesne, barwne fotografie przedstawiające ich aktualny wygląd.

Wielkie damy, patriotki, kolekcjonerki, filantropki, strażniczki ognisk domowych i tradycji, posażne córki magnatów, z biegiem lat zmieniające się w dostojne matrony – panie na kresowych włościach. Spoglądają na nas milcząco z portretów zdobiących ściany muzeów. Ich wspaniałe domostwa w Pietniczanach na Podolu, Szpanowie na Wołyniu, legendarnych Antoninach, Wierzchowni, Białej Cerkwi, Nieświeżu, Połoneczce i wielu innych malowniczych miejscach albo istnieją dziś tylko na fotografiach w sepii – zmiecione podmuchem rewolucji i wojen, albo pełnią całkiem inne funkcje, jakże dalekie od domowego zacisza. 

Nasza najnowsza publikacja poświęcona Kresom to zachęta do podróży spersonifikowanej, gdzie opisywaną trasę wyznacza konkretna postać - wybitny kresowianin. Przygotowując się do wyboru naszych bohaterów, uświadomiliśmy sobie, jak wielu ze słynnych rodaków ma pochodzenie kresowe. Selekcja nie była prosta, jednak ograniczona objętość publikacji zmuszała do jej przeprowadzenia. Z tego powodu publikacja, planowana początkowo jako jedna książka, rozrosła się do 2-tomowego wydawnictwa, prezentując po osiem postaci w każdym z tomów. Ostatecznie wybraliśmy osoby różnego charakteru i profesji, żyjące w rozległej przestrzeni czasowej. Są wśród nich królowie, wodzowie, bohaterowie powstań, męczennicy za wiarę, poeci, pisarze i muzycy. Okres ich życia w przypadku najdawniejszych sięga średniowiecza, a w przypadku najmłodszych - schyłku XX wieku. Wybór przedstawianych miejsc ma charakter stricte autorski, jednak staraliśmy się ukazywać kluczowe dla poszczególnych postaci miejsca. Uzasadnienie doboru znajdą Państwo w krótkich opisach, które towarzyszą poszczególnym fotografiom. Przedstawiając poszczególnych bohaterów, zasadniczo staraliśmy się zachować układ chronologiczny wynikający z życiorysu postaci.

Wspomnienia z początku XX wieku, szczęśliwego dzieciństwa i wczesnej młodości Autorki. […] Minęło 100 lat od zapisu w sercu i pamięci obrazu początku wieku XX w dworze polskim na Litwie. Pierwsza wojna światowa zniszczyła ten świat. Zmieniła realia polityczne i ekonomiczne, mentalność ludzi, obyczaje, wreszcie zrujnowała domy. Spokój i równomierny rozwój dworu polskiego zostały podcięte u podstaw przez rabunek niemiecki, dewastację sowiecką i litewską reformę rolną. Druga wojna dopełniła zniszczenia materialnego i moralnego, wreszcie wymordowała lub przegnała ludzi z ich domów. Ci co przeżyli pozostali wierni ziemi litewskiej, ideałom polskim, więziom rodzinnym, środowiskowym.

W dzisiejszych czasach, gdy podróżowanie w najbardziej odległe zakątki świata nie stanowi już specjalnego wyzwania, atrakcyjna staje się na nowo turystyka kresowa. Propozycja, którą składają nam autorzy tej publikacji, to podróż śladami naszych słynnych rodaków pochodzących ze wschodnich rubieży Rzeczpospolitej. Spośród wielu wybitnych kresowiaków wybrali oni kilkanaście postaci, które zostały przedstawione w dwóch tomach. Znajdują się wśród nich królowie, wodzowie, bohaterowie powstań, męczennicy za wiarę, poeci, pisarze i muzycy, żyjący różnych czasach: od średniowiecza aż po schyłek XX wieku.Bohaterami drugiego tomu są: Władysław II Jagiełło, Stanisław Żółkiewski, Tadeusz Kościuszko, Aleksander Fredro, Juliusz Słowacki, Józef Ignacy Kraszewski, Eliza Orzeszkowa i Czesław Miłosz. Podążając ośmioma biograficznymi szlakami poznamy wiele miejsc znajdujących się dzisiaj w granicach Litwy, Ukrainy, Białorusi, Rosji i oczywiście Polski. Oglądając wspaniałe zdjęcia tworzące ten album, zachwycimy się mitycznymi twierdzami, magnackimi rezydencjami, pałacami i dworami szlacheckimi oraz mieszczańskimi kamienicami. Lepiej pojmiemy fenomen Kresów, oglądając słynne katolickie kościoły, katedry i kolegiaty oraz świątynie innych wyznań tworzące tę wielokulturową mieszankę.Warto poznawać historię Polski, by lepiej rozumieć wszystko, co dzieje się dzisiaj w naszej Ojczyźnie. Sięgajmy więc chętnie po takie lekcje dziejów, jak ta, którą proponują nam autorzy tego niezwykłego albumu, prowadząc nas przez miejsca związane z życiem słynnych kresowiaków: miasta i wsie dawnej Rzeczpospolitej, pola bitewne, kresowe nekropolie, grobowce i pomniki pamięci, zakątki uwiecznione w poezji narodowych wieszczów i na stronach znanych powieści.

Czy Polska może istnieć bez Wilna? Ostatnie siedemdziesiąt lat udowadnia, że jest to możliwe, ale polska dusza mocno straciła na tej separacji.

Jak magię miasta, porównywanego do Paryża i Jerozolimy, jedną ze stolic polskiej przedwojennej kultury i elegancji przełożyć na język zrozumiały dla współczesnego pokolenia?

Wehikuł czasu prowadzony wprawną ręką znanych popularyzatorów historii; Sławomira Kopra i Tomasza Stańczyka zaprasza na pokład.

Reporterska opowieść o finis Poloniae na Kresach.

Autorki odkrywają zapomniane postacie – rodzonego brata pierwszego polskiego prezydenta Gabriela Narutowicza, który opowiedział się za niepodległą Litwą, i zdarzenia – zmianę polskich granic wschodnich w 1951 roku. Tropią zagadkę śmierci rodziny Skirmuntów na Polesiu i znikania szczątków bohaterów z Cmentarza Orląt Lwowskich w latach 70. XX wieku. Śledzą dzieje polskiej rodziny z Berdyczowa podczas „operacji polskiej NKWD”. I tragiczny koniec kresowego Drzymały, który uparł się zostać w swoim domu na Wileńszczyźnie po II wojnie światowej. Autorki dotarły do nieznanych dokumentów. Odwiedziły każde z opisywanych miejsc.

Było już po śmierci moich Rodziców i Braci, gdy Bronek poprosił o krótki opis powojennych losów naszej rodziny. Z pozoru proste zadanie okazało się pułapką z kluczem, który uruchomił pamięć. Odżyły miejsca, ludzie, zdarzenia. Tak powstała ta książka. Wędruję w niej krętym szlakiem mego dzieciństwa i wczesnej młodości, opisując świat, w którym żyłam przez dwadzieścia lat – od urodzenia do zamążpójścia. Ludzie mojego pokolenia odnajdą w niej może ślady własnych przeżyć. Młodsi poznają realia powojennej rzeczywistości, dziś już trudne do wyobrażenia i rzadko przekazywane dzieciom.

Jest to relacja świadka-uczestnika doświadczeń bardzo specyficznego środowiska ziemian Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej. Od stuleci przechodzili oni trudną szkołę przetrwania. Zabory, powstania narodowe, wojny światowe, reformy rolne i fale rozlewającej się rewolucji komunistycznej dziesiątkowały, ale i hartowały Polaków walczących o wolność swojego narodu. Wraz z końcem II wojny światowej zostali pozbawieni wszystkiego; kraju urodzenia, ziemi – „ojcowizny”, domów, ludzi. Jeśli uratowali życie unikając wywozu w głąb Rosji, zaczynali nowe życie w powojennej Polsce napiętnowani przez władze jako wrogowie komunistycznego ustroju. Przetrzymali represje, szykany. Ich dzieci doczekały odmiany losu historii – dla nich zapisuję to, co pamiętam.

Płynąc po dnie Niemna to powieść przedstawiająca gehennę codziennego życia Polaków i Białorusinów zamieszkujących Grodzieńszczyznę i Nowogródczyznę. To historia oparta na faktach i prawdziwych losach ludzi. Akcja powieści zaczyna się w czasach I wojny światowej, a kończy w latach dziewięćdziesiątych XX wieku. Dzięki tej powieści możemy zrozumieć postawy ludzkie oraz perfidną politykę Związku Sowieckiego i III Rzeszy.

To przejmująca historia rodziny Strzałkowskich, Suzinów. To rodzina , która stała się inspiracją dla Elizy Orzeszkowej do napisania powieści Nad Niemnem. Autor jest potomkiem rodu Bohatyrowiczów i z wielkim pietyzmem opisuje tragiczne losy naszych bohaterów powieściowych. Książka wzbogacona jest o szereg unikalnych, archiwalnych fotografii.