O zagadnieniu wczucia - św. Teresa Benedykta od Krzyża (Edyta Stein)

Edyta Stein napisała Twierdzę duchową pod silnym wpływem dzieła świętej Teresy z Avili o tym samym tytule. W tej emanującej mądrością i wiarą książce Stein interpretuje słowa swojej poprzedniczki w świetle fenomenologii (jako uczennica Husserla i koleżanka Ingardena) oraz konstruktywnej polemiki z filozofią egzystencjalną Heideggera. Metaforyczna twierdza duchowa to, co niezwykle istotne, teologiczna relacja ze zdobywania siedmiu komnat duszy, podczas którego, Stein idąc śladem Teresy z Avili, spotyka swoją wolę, czyhające na słabość pokusy, by wreszcie w ostatniej komnacie jej rozkochana w wierze dusza mogła trwale zjednoczyć się z Bogiem.

Życie świętej Edyty Stein nawet wśród współczesnych wzbudza wielkie zainteresowanie. Urodzona w żydowskiej rodzinie, w wieku kilkunastu lat została zdeklarowaną ateistką a także jedną z pionierek lewicowych ruchów kobiecych. Wreszcie przeżyła głębokie nawrócenie i wstąpiła do klasztoru karmelitańskiego. Zmarła w Auschwitz w 1942 roku.

Alasdair MacIntyre z pasją przygląda się duchowej formacji Stein w kontekście jej mentorów i przyjaciół. Kto wpłynął na jej duchowość i sposób filozoficznego myślenia? Jak wyglądał proces nawrócenia tej niezwykłej kobiety? I w jaki sposób rozumieć głęboką rewolucję duchową, jaka dokonała się w jej życiu? Ta książka odpowiada na najważniejsze pytania, jakie stawia sobie człowiek na drodze do świętości.

Tom pism Edyty Stein obejmuje rozmaite artykuły, referaty i wykłady na temat kobiety z perspektywy fi lozofi cznej i praktycznej pochodzące z lat 1928–1932. W tamtych czasach jej ujęcie idei dotyczących kobiecości było pionierskie. Autorka porusza w swych tekstach i wystąpieniach niezwykle szeroką problematykę: od politycznego równouprawnienia, pedagogiki dziewcząt, specyfi ki natury kobiecej przejawiającej się w ciele, psychice, duchu i w nowych kobiecych koncepcjach życia – aż po interpretację biblijnej równoważności płci i chrześcijańskie modele życia.

W „Dziejach pewnej rodziny żydowskiej” Edyta Stein kreśli barwny obraz swego dzieciństwa, lat szkolnych i młodości. Z epickim rozmachem, pewną dozą nostalgii i humoru opisuje życie rodzinne we Wrocławiu, wędrówki z siostrami i przyjaciółmi po Sudetach, czasy studenckie na uniwersytetach wrocławskim i getyńskim, środowisko filozoficzne skupione wokół Edmunda Husserla, służbę sanitarną w szpitalu polowym w Hranicach na Morawach podczas I wojny światowej oraz egzamin doktorski we Fryburgu.

Niniejsza publikacja stanowi próbę odczytania wpływu judaizmu na duchowość Edyty Stein, a także na jej decyzje, postawy i światopogląd. Przyjmując katolicyzm, pozostała Żydówką w podwójnym sensie: z racji pochodzenia i z racji łaski – wejścia w życie Jezusa Chrystusa. Konwersja w żadnym wypadku nie przekreśliła judaizmu, stanowiącego korzeń, z którego wyrastała i z którego przez całe życie czerpała jak ze źródła, warunkującego w bardzo dużym stopniu duchowość chrześcijańską. Błędem byłoby chcieć oddzielać jedno od drugiego. Chrzest, który przyjęła, nie oznaczał końca jej poszukiwań religijnych. Stanowił jeden z etapów drogi do świętości i prowadził do profesji zakonnej, kiedy ofiarowała swoje życie, przyjmując dobrowolnie nieuniknioną śmierć w komorze gazowej za własny naród i prawdziwy pokój.
Życie Edyty Stein to najtrudniejsza historia naszego wieku i sytuacji religijnej wielu ludzi: żydów, katolików, ateistów, poszukujących. Trudno byłoby mówić o jej męczeńskiej śmierci, gdyby za tym nie stała głęboka postawa duchowa, odzwierciedlona w świadomych decyzjach i przekonaniu, kim Edyta była i skąd się wywodziła. Była do końca wierna swojemu narodowi oraz całemu dorobkowi duchowemu swoich praojców, stając się bliską Bogu, bliską Żydom i bliską chrześcijanom.

Ks. Wojciech Mueller (fragment wprowadzenia do książki)

Modlitwa Edyty Stein zachęca nas do powrotu do autentycznych korzeni modlitwy chrześcijańskiej, która nie jest obowiązkiem ani przejawem pobożności, nie jest sprawowaniem kultu czy ofiarą, lecz relacją, więzią miłości. Prawdziwa cześć, jaką winniśmy oddawać Bogu, zakłada bowiem uznanie w Nim Ojca i nawiązanie z Nim synowskiej więzi. Książka ta ani nie stawia sobie celów teoretycznych, ani nie próbuje przedstawić w sposób wyczerpujący koncepcji modlitwy, jaką reprezentuje Edyta Stein. Celem autora jest zbliżyć się do jej świadectwa, do jej modlitwy, tak by rzuciła ona światło na nasz sposób przeżywania osobistej relacji z Bogiem i byśmy przez to otworzyli się na kontemplację Słowa.

Swymi rozważaniami Edyta Stein zaprasza czytelnika do podjęcia rozważań nie tylko intelektualnych, lecz i duchowych. Uważała bowiem, że wysiłek z tym związany jest konieczny do kształtowania swego życia w sposób świadomy, do przezwyciężania poczucia samotności, a przede wszystkim do odkrywania najgłębszej prawdy o celu ludzkiego istnienia i jego odniesieniu do Bytu wiecznego, do Boga.

Edyta Stein, interpretując dzieła św. Jana od Krzyża, rozwija swoją koncepcję „wiedzy Krzyża” jako teologię Krzyża oraz jako naukę życia w znaku Krzyża. Studium to jest zarówno znakomitym wprowadzeniem w dzieło Ojca Zakonu Karmelitańskiego, jak i świadectwem głębokiego doświadczenia wewnętrznego i jasności myślenia Autorki.

Co więcej, śledząc życie i naukę św. Jana od Krzyża, Edyta Stein odsłania własną drogę i wykazuje, że krzyż nie jest symbolem śmierci, lecz żywym znakiem mistycznej rzeczywistości.

Druga część korespondencji obejmuje 480 listów, pochodzących z ostatniego etapu życia Edyty Stein i powstałych w latach 1933–1942. Listy te odnoszą się od jej życia oraz działalności w klasztorze karmelitanek w Kolonii, ucieczki przed nazistami do Holandii i pobytu w Karmelu w Echt, aresztowania przez gestapo i deportacji do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, gdzie zginęła w roku 1942.

W niniejszej pracy chcemy zająć się możliwie pełnym opisem działalności edukacyjnej i myśli pedagogicznej Edyty Stein. Pragniemy zbadać formy, metody i inspiracje, jakimi kierowała się w swojej pracy nauczycielskiej oraz przedstawić najważniejsze elementy jej poglądów pedagogicznych. Wydaje się, że nie straciły one nic ze swej aktualności.