I wojna światowa

Fascynująca, napisana ze znawstwem opowieść o Poznaniu i Wielkopolsce w czasach „najdłuższej wojny nowoczesnej Europy”, o ludziach, którzy te czasy kształtowali, o ich pasji, którą była troska o polskość, a przede wszystkim o ich największym marzeniu: niepodległości. To właśnie to marzenie wybija się we wszystkich ich działaniach – nie tylko (i wcale nie przede wszystkim) politycznych, lecz także ekonomicznych, edukacyjnych, społecznych.  

Książka jest monografią 10.Pułku Ułanów Litewskich, która przedstawia historię tej jednostki związanej dziejami Kresów Wschodnich. Autor przedstawił proces formowania pułku, jego udział o granice wschodnie II Rzeczypospolitej, służbę garnizonową i walki w wojnie 1939 r.

Rok 1914 zmienił świat na zawsze. Europa osunęła się w otchłań. W ciągu następnych lat ofiary wojny – które ostatecznie przyszło liczyć w milionach – ginęły w walkach, których jedynym rezultatem bywało często zdobycie przez którąś ze stron niewielkiego skrawka błotnistego gruntu. Rok 1914 pogrzebał La Belle Époque i wprowadził kontynent na drogę wiodącą ku bolszewickiemu przewrotowi i faszyzmowi. Był to rok, który – jak żaden inny przed nim – ukształtował przyszłość Europy.

W swojej pasjonującej książce Paul Ham z lekkością powieściopisarza i wnikliwością historyka opisuje niezwykle skomplikowany splot okoliczności, które doprowadziły do katastrofy niemającej precedensu w dziejach świata.

Tom poświęcony przełomowym wydarzeniom roku 1918, dla uczczenia stulecia polskiej niepodległości i rocznicy wybuchu zwycięskiego powstania wielkopolskiego. Jego pierwsza część przybliża listopadowe wydarzenia związane z falą niemieckiej rewolucji, która otworzyła drogę grudniowemu zrywowi Wielkopolan. Teksty zebrane w drugiej części „Kroniki” omawiają zaangażowanie Polaków – ludzi i rozmaitych struktur – reprezentujących różne wyobrażenia i postawy służące ostatecznie polskiemu zwycięstwu. Część ostatnia rozlicza się z tym, co po powstaniu pozostało, i w jaki sposób była i jest pielęgnowana pamięć o nim.

W listopadzie 1918 roku Polska odzyskała niepodległość, ale o jej kształcie w znacznej mierze zdecydowały wydarzenia następnych miesięcy.

Listopadowa euforia szybko minęła, a Polacy musieli stawić czoła nie tylko wyzwaniom wynikającym z wielkiej polityki, ale także kłopotom dnia codziennego. Na pierwszy rzut oka mogło się wydawać, że nie podołają wyjątkowemu zadaniu, jakim była budowa nowego państwa. Następstwa wojny, dezorganizacja życia społecznego, bieda, różnice wynikające z porozbiorowego dziedzictwa były trudnym sprawdzianem dla całego społeczeństwa.

A jednak się udało! Powołano organy władzy, przeprowadzono wybory do Sejmu Ustawodawczego, utworzono policję państwową oraz terenowe oddziały administracji i sądownictwa. Zorganizowano armię, która już w kolejnym roku miała przejść próbę decydującą o być albo nie być młodego państwa.

Tematem dominującym w pierwszym numerze „Acta Medicorum Polonorum” są wojny

widziane z perspektywy lekarzy i wywierające, zwykle nieodwracalnie tragiczny, wpływ na

ich życie.

Każda z opisywanych w niniejszym numerze wojen była inna. I wojna światowa miała

charakter pozycyjny, stąd zapiski lekarza polowego armii niemieckiej, Władysława

Magowskiego, są wyciszone, niekiedy sprawiają wrażenie relacji z podróży. Podczas wojny

bolszewickiej prowadził on równie powściągliwy dziennik, dostarczający cennej wiedzy o

pociągu sanitarnym Uniwersytetu Poznańskiego, jaki w lipcu i sierpniu 1920 r. kursował w

okolicach walk toczonych z rosyjskim najeźdźcą, w ramach przyjętej przez Józefa

Piłsudskiego śmiałej koncepcji wojny zaczepno-obronnej.

Zupełnie inny charakter mają wojenne wspomnienia Stanisława Waliszewskiego, ale też i

najazd hitlerowski na Polskę we wrześniu 1939 r., oparty na doktrynie wojny błyskawicznej

(Blitzkrieg), miał wyjątkowo dramatyczny przebieg. Uczestnikami wojen byli też prawie

wszyscy lekarze opisani w niniejszym numerze, któy zostali przymusowo

wcieleni do armii pruskiej lub austriackiej i służyli jako lekarze polowi w I wojnie światowej.

Po jej zakończeniu dwaj pierwsi dołączyli do oddziałów powstańców wielkopolskich, za co

po wybuchu II wojny światowej zostali rozstrzelani przez Niemców. W kwietniu 1940 r.

Dramatyczne losy jednostek sumują się w obraz trudnych doświadczeń pokoleniowych

lekarzy urodzonych w końcu XIX i na początku XX w.

Unikatowy reprint albumu z 1933 roku. To wyjątkowa i niepowtarzalna publikacja, zarówno pod względem historycznym, jak i edytorskim. Ukazuje wymarsz Pierwszej Kompanii Kadrowej z Krakowa. Zamieszczone zdjęcia, materiały dokumentalne i mapy odtwarzają klimat przedwojennych wydarzeń i oddają charakter epoki.

Do albumu gratis – DVD„Sztandar wolności”, film dokumentalny z 1937 roku.

Archipelag GUŁag - monumentalna praca słynnego pisarza i myśliciela Aleksandra Sołżenicyna, poświęcona więzienno-obozowej martyrologii narodu rosyjskiego i obywateli innych republik ZSRR i krajów, łączy w sobie elementy powieści, autobiografii, reportażu, wspomnień świadków i uczestników. Dzięki tej książce, opublikowanej w Paryżu w latach 1973-1975, świat poznał prawdę o łagrach i skrywanej przed opinią publiczną części historii ZSRR.

Reprint pracy Armja Polska we Francji. Dzieje wojsk generała Hallera na Obczyźnie, do której materiały zebrał i opracował Józef Sierociński, wydanej po raz pierwszy w Warszawie w 1929.

Nieoceniony materiał o charakterze źródłowym, zawierający tekst i unikalne zdjęcia z epoki, dokumentujący wydarzenia historyczne sprzed 100 lat, które doprowadziły do odzyskania i utrzymania niepodległości Polski.

Po raz pierwszy w Polsce ukazuje się drukiem Biała Armia generała Antona Denikina legendarnego przywódcy ruchu białych w Rosji ogarniętej bolszewicką rewolucją. Biała Armia to nie tylko bezcenne źródło historyczne, ale także niezwykła epicka opowieść o heroicznych walkach rosyjskich ochotników, którzy w siarczystym mrozie stawiali czoła kilkukrotnie większym siłom bolszewickim. Prezentowana książka to tłumaczenie wersji emigracyjnej, wydanej w Londynie i przez samego autora dostosowanej do potrzeb zagranicznego czytelnika.

Lato 1915 roku. Armia rosyjska pod naporem wroga wycofuje się z Królestwa Polskiego i zachodnich krańców Imperium. „Niemiec będzie babom cycki obcinał” – niesie się po wsiach. Spod Lublina, Chełma, Łomży, Ostrołęki, a nawet Warszawy obładowane wozy ruszają w głąb Rosji. Z obszarów na wschód od Białegostoku wyjeżdża nawet osiemdziesiąt procent mieszkańców. Wędrują w skwarze, bez wody i jedzenia. Niemieckie samoloty bombardują wojsko, nie szczędząc uciekinierów. Przy drogach zostają mogiły, część ciał leży niepogrzebana. Wybuchają epidemie. Masowo umierają dzieci.

Bieżeńcy – tak po rosyjsku nazywają uciekinierów carskie władze – są rozwożeni po całej Rosji. Gdy we wsiach gdzieś na Syberii czy nad Donem z trudem budują nowe życie, wybucha rewolucja, niszcząc pozostałe filary „odwiecznego porządku”: carską władzę i religię. Bieżeńcy znowu ruszają w drogę, teraz w drugą stronę, do odrodzonego Państwa Polskiego. Powrót przynosi kolejne „końce świata”.

Bitwa nad Niemnem, rozpoczęta dnia 20 września, trwała nieomal bez przerw do dnia 18 października, tj. do chwili zawieszenia broni. Był to jeden nieprzerwany łańcuch bojów, prowadzonych z jedną konsekwentną myślą przewodnią Naczelnego Wodza, który świadomie łączy warunki operacyjne z postulatami politycznymi: bije wroga, wykreśla granice Ojczyzny i zmusza nieprzyjaciela do podpisania zawieszenia broni, jako wstępu do zawarcia pokoju.

W świetle późniejszych badań historycznych wykazać się może, że bitwę nad Niemnem należy uważać za dalszy ciąg ofensywy sierpniowej, która trwała od dnia 14 sierpnia do dnia 23 sierpnia.

Autorzy w 9. tomie dokumentów operacyjnych do wojny 1920 r. analizują genezę wojny, podkreślając, że Rosja sowiecka pozostała w swojej polityce kontynuatorem imperialnej carskiej Rosji. Uświadamiają celowość i dalekosiężność programu Józefa Piłsudskiego – stworzenie federacji krajów Europy Wschodniej zagrożonych sowieckim imperializmem.

Bitwa pod Łuckiem – jedna z najważniejszych bitew I wojny światowej – rozegrała się na Wołyniu w czerwcu 1916 r. między wojskami rosyjskimi z jednej strony a siłami austro-węgierskimi wspieranymi przez formacje armii niemieckiej z drugiej. Główne walki, zakończone zdobyciem Łucka przez Rosjan, toczyły się w dniach 4-7 czerwca; w następnych tygodniach wojska rosyjskie zamierzały uwieńczyć rozmiary tego sukcesu dalszymi powodzeniami, co mogło doprowadzić do wyeliminowania Austro-Węgier z grona militarnych przeciwników koalicji. Austro-węgierskie siły zbrojne, wspomagane przez wojska potężnej armii niemieckiej, podejmowały natomiast działania mające na celu zlikwidowanie wyłomu pod Łuckiem.

Relacja z heroicznych zmagań polskich mieszkańców Lwowa, głównie młodzieży (Orląt lwowskich), z przeważającymi siłami zbrojnymi Ukraińskiej Republiki Ludowej w listopadzie 1918 r. Autor, w tym czasie komendant obrony miasta, starał się przedstawić te wydarzenia w możliwie obiektywny sposób, nie nadając wspomnieniom formy pamiętnika. Bohaterem książki są więc biorący udział w walkach zwyczajni żołnierze, w dużej części mieszkańcy Lwowa, którzy niejednokrotnie po raz pierwszy w życiu trzymali karabin w ręku, a po kilkugodzinnym przeszkoleniu byli kierowani do obsadzenia zagrożonych odcinków miejskiego frontu.

Album Bojowo i lirycznie. Legiony Piłsudskiego - to nie tylko barwna opowieść o szlaku bojowym Legionów. To również bogate i pięknie ilustrowane wątki ukazujące życie codzienne, twórczość samych legionistów i Legionom poświęconą, stosunek społeczeństwa do Józefa Piłsudskiego i jego formacji, w tym znanych przeciwników i oponentów Marszałka, zaangażowanie kobiet oraz umundurowanie i odznaczenia. Pomimo, a może właśnie z powodu, popularnego charakteru, książka zaskoczy niejednego czytelnika informacjami np. o szczegółowej niemieckiej instrukcji dla żołnierzy w celu zapobiegania chorobom wenerycznym czy przykładami pań, opuszczających mężów, wstępujących wbrew zakazom w legionowe szeregi i przywdziewających męskie przebranie oraz naprawdę bogatym materiałem ilustracyjnym, w tym dokumentami i mapami. Jest ich około 500! Tak szerokie spojrzenie pozwala lepiej zrozumieć, jaką rolę w świadomości wszystkich Polaków odegrały Legiony i skąd się wzięła ich szczególna sława w kraju i za granicą.

Bitwa pod Bolimowem lub szerzej: Bitwa nad Rawką i Bzurą, toczona była od grudnia 1914 roku do lipca 1915 przez jednostki 9 armii niemieckiej przeciwko 1, 2 i 5 armiom rosyjskim. Celem bitwy było zdobycie Warszawy, a nadrzędnym celem niemieckiego naczelnego dowództwa zniszczenie wojsk rosyjskich w Królestwie Polskim. Bitwę tę poprzez liczne analogie: pozycyjny charakter walk, działania minowe oraz użycie przez Niemców na wielką skalę gazów bojowych w trzech kolejnych atakach, można określić jako "Ypres frontu wschodniego". W książce wykorzystano dotychczas niepublikowane materiały z archiwów niemieckich i rosyjskich oraz wiele niemieckich historii pułkowych.

Myśl o opowiedzeniu o losach mojego narodu towarzyszy mi nieodparcie od wielu lat. Tragiczne wydarzenia z przełomu XIX i XX wieku na pograniczu Turcji, Syrii, Iraku i Iranu były udziałem także mojej rodziny. Utrwaliły się w pamięci wnuków i prawnuków ofiar, którzy nie doczekali się zadośćuczynienia, co potęguje poczucie moralnego obowiązku wobec nich.

Autorem tej relacji, jednej z wielu, jest francuski dominikanin, Jacques Rhétoré. Działał on w Mosulu (Irak), gdzie zmarł i został pochowany 12 marca 1921 roku. Dzięki jego wspomnieniom współczesny czytelnik może dowiedzieć się, jak wyglądały prześladowania i ludobójstwo Ormian i Asyryjczyków, które przez wiele dekad były tematem tabu.