Historia nowożytna

Pasjonująca opowieść o historii Jerozolimy na tle wojen, powstań i losów jej królów, cesarzy, zdobywców oraz proroków, świętych, pisarzy, poetów, którzy tworzyli, burzyli, odbudowywali i spisywali dzieje Świętego Miasta. Od króla Dawida do Ariela Szarona; od Abrahama do Jezusa i Mahometa; od Józefa Flawiusza do Amosa Oza. Wykorzystując nieznane wcześniej archiwalia, najnowsze badania naukowe oraz dokumenty swojej rodziny i własne wspomnienia, Simon Sebag Montefiore stworzył wspaniałą epopeję trzech tysięcy lat wiary, fanatyzmu, zbrodni i współistnienia.

Lewis Namier , znakomity historyki brytyjski, urodził się w 1888 roku w Galicji jako Ludwik Bernstein vel Niemirowski. Jego rodzina - pochodzenia żydowskiego - była całkowicie zlaicyzowana i spolonizowana. (…) Ziemie polskie opuścił Namier ostatecznie w 1906 roku i zamieszkał w Wielkiej Brytanii. Był w tej decyzji - według Isaiaha Berlina - gest niezgody na status Polaka drugiej kategorii, który mieli Namierowi przygotowywać reprezentanci polskich formacji nacjonalistycznych i antysemickich. Dlatego wybierając Wielką Brytanię, wybrał również tożsamość żydowską i zaangażowanie w syjonizm. Brytyjczykiem pozostał na całe życie: jako żołnierz, jako dyplomata, jako ekspert rządu brytyjskiego, jako uczony.

Sylwia Frołow udanie prowadzi nas przez fascynujące i dramatyczne dzieje Rosji carskiej i sowieckiej, korzystając z autorskiego zestawu kluczowych postaci. Czyni to w sposób niebanalny i niewymuszony. Zadziwia znajomością źródeł i Rosji. Prowokuje do dyskusji, a całość czyta się znakomicie.

„Czarna księga rewolucji francuskiej”. Fundamentalne dzieło pod redakcją dominikanina Renaud Escande'ego. Omawia najważniejsze wydarzenia związane z rewolucją, idee rewolucji i kontrrewolucji oraz ich głównych przedstawicieli. Zamykający rozdział to antologia tekstów ukazujących okrucieństwo oraz antycywilizacyjną i antychrześcijańską rolę rewolucji francuskiej. Całość stanowi pięćdziesiąt artykułów najwybitniejszych autorów francuskich. Wśród nich Pierre Chaunu, znawca historii XVIII wieku, Stephane Courtois, redaktor słynnej "Czarnej księgi komunizmu", Jan Tulard, znawca epoki napoleońskiej, Reynald Secher, autor "Ludobójstwa francusko-francuskiego" w Wandei oraz m.in. Emanuel Le Roy Ladurie, Jan Sévillia i Jean Christian Petitfils.

To dzieło nader interesujące i pobudzające do myślenia. Gdyby potraktować je tylko jako historyczny opis Francji XVIII wieku, trzeba byłoby uznać je oczywiście za przestarzałe, ponieważ od czasów Tocqueville'a ukazało się wiele prac bardziej gruntownych i wykorzystujących nieporównanie bogatsze źródła. Jeśli dzieło pozostaje ciągle niezwykle wartościowe, to ze względu na swoja warstwę, by tak rzec, filozoficzna czy socjologiczne), w szczególności zaś ze względu na swoja tezę główna, która da się streścić tak oto: mylą się ci, którzy nie wierzą w ciągłość historyczną i są skłonni uważać, iż rewolucje są nade wszystko jej zerwaniem; rewolucje są przygotowywane przez podskórne procesy wcześniejsze i są tyleż zerwaniem, co kontynuacją - w wypadku Francji kontynuacją centralizacji władzy. Takie postawienie sprawy było w czasach Tocqueville'a bardzo nowatorskie i trudne do przyjęcia zarówno dla sympatyków rewolucji, jak i dla jej wrogów. Wydaje się, iż również dzisiaj nie jest to w żadnym razie pogląd banalny. Moim zdaniem może być inspirujący np. w sporach o stosunek między III Rzeczpospolitą i PRL.

Celem pracy Dwór, wieś i plebania w przestrzeni społecznej zachodniej Małopolski w latach 1772-1815 jest zbadanie wpływu przemian społecznych, gospodarczych i politycznych, dokonujących się w drugiej połowie XVIII i na początku XIX w., na funkcjonowanie środowiska wiejskiego zachodniej Małopolski. W szczególności chodzi tu o ukazanie: funkcjonowania dworu, plebanii i wsi w przed- i porozbiorowych warunkach prawno-politycznych; wpływu zmienności epoki na przestrzeń społeczną (m.in. wpływ zmiany granic państwowych na położenie prawno-polityczne i aktywność poszczególnych grup społecznych i jednostek, tworzenie się elity wiejskiej i kształtowanie świadomości społecznej); oddziaływania reform społecznych i gospodarczych z lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XVIII w. na wzajemne relacje pomiędzy szlachtą, chłopami i duchowieństwem. 

Autor, korzystając z własnych badań źródłowych i najnowszej literatury przedmiotu, przedstawia dzieje polityczne, społeczne, gospodarcze, religijne i kulturowe diaspory Żydów w Polsce i Rosji od XVIII do początków XXI wieku. Ukazuje rozkwit kultury i autonomii żydowskiej w XVIII wieku, kiedy ziemie Rzeczpospolitej Obojga Narodów były największym centrum żydowskiego świata; trudny proces asymilacji ludności żydowskiej w XIX wieku na ziemiach porozbiorowych, następnie w „najkrótszym stuleciu” – czasie I wojny światowej, międzywojniu oraz zaniku diaspory w czasie II wojny światowej. Przedstawia politykę regulującą kwestię ludności żydowskiej oraz rozmaite reakcje Żydów – ideologie, nurty społeczne, organizacje. Prezentuje także ożywienie tradycji i kultury żydowskiej, a także debaty na temat Żydów w Polsce, na Litwie, Ukrainie, Białorusi i Rosji po 1989 roku.

Jakież to losy sprawiły, że francuski pułkownik François Auguste Thesby de Belcour znalazł się w Polsce, walczył u boku konfederatów barskich, przeszedł z nimi syberyjską Golgotę albo, jak tam im mówiono, „czyściec dla katolików", a wydostawszy się ze zsyłki, osiadł w Polsce i pozostawił dwa niezmiernie ważne dla poznania historii konfederacji dokumenty? Konfederacka przygoda Belcoura trwała krótko, ale relacja z niej zawiera materiał pozwalający zweryfikować niektóre ze stereotypów ukształtowanych w toku długiego procesu historycznego, w którym przeważały poglądy dla barzan nieprzychylne.

– ze wstępu Mariana Skrzypka

Bez wątpienia Rewolucja Francuska była największą katastrofą polityczną w historii świata od upadku starożytnego Rzymu. Nie dlatego, że kosztowała ludzkość tyle krwi co II Wojna Światowa, lecz dlatego, że zakończyła ostateczne mediewalną epokę wiary i tradycji, otwierając epokę permanentnego niepokoju, wojen domowych i rewolucji charakteryzujących świat nowoczesny. Faszyzm, komunizm i liberalna demokracja nigdy nie miałyby miejsca, gdyby nie tamten rok 1789. Wielu ludzi już wtenczas czuło, że nowy świat daleki będzie od szczęścia i harmonii, lecz zwiastuje czas wielkich katastrof. Ta książka poświęcona jest ówczesnym sceptykom i pesymistom, którzy mieli rację, chociaż politycznie ponieśli porażkę.

Rozwój gospodarczy i towarzyszące mu zmiany społeczne mają zawsze charakter dynamiczny. Przemiany zachodzące nawet w nieodległych od siebie regionach na skutek oddziaływania tych samych czynników mogą jednak zmierzać odmiennych kierunkach czy też postępować w innym tempie. Możemy obserwować to zarówno w skali mikro, jak i makro, niezależnie od tego, czy rozpatrujemy przemiany w demografii, strukturze własności ziemskiej, rozwoju ośrodków miejskich, udziału majątków folwarcznych w areale ziemi uprawnej, struktury produkcji zbożowej, czy też pojawiających się różnicach w cenach i płacach.

Publikacja stanowi próbę udokumentowania dziejów 5. Pułku Strzelców Konnych. 

W wojnach napoleońskich nie chodziło tylko o podboje - zdobycze terytorialne dla Francji były tylko częścią gry. Wojny miały także inne cele. Z jednej strony oddalały groźbę ludowej rewolty we własnym kraju, ale z drugiej powstrzymywały elity rewolucyjne od prób kolejnego zamachu stanu. Rozgrywki pomiędzy Napoleonem i jego generałami i doradcami przypominały średniowieczne turnieje rycerskie, na których każdy chce zdobyć swoje trofea. 

Wszyscy w jakimś stopniu jesteśmy spadkobiercami wartości szlacheckich. Poszukujemy korzeni, otaczamy się rodowymi portretami i herbami. Na szlachecką modłę posługujemy się tytułami pan i pani. Warto badać te wartości, pisać o nich i je przypominać. Bez tego nie będziemy potrafili zrozumieć naszej kultury i współczesnych standardów.

Książka o tych, którzy najmniej posiadali, niewiele mogli i mało znaczyli. Którzy na wysokich schodach poważania i uznania stali najniżej. Rzecz jest o żebrakach, złodziejach, prostytutkach. Także o drogach, które prowadziły na peryferie miejskiego mrowiska. Temat przypomina wędrówkę z kompasem w słabo rozpoznanym terenie. Uboga literatura przedmiotu przynosi wzory najczęściej z historii prawa, struktur społecznych lub sensacyjnych pitavali. źródła, przeważnie sądowe i to Kurii Metropolitalnej w Krakowie czy Urzędu Miasta Krakowa narzucają sugestywną wizję złoczyńcy i winowajcy. Autorzy, doskonali historycy i świetni gawędziarze chcieliby uniknąć zarówno moralistycznych ocen, jak i niewczesnej apologii hultajów i rzezimieszków. 

Husaria Rzeczpospolitej to album wyjątkowy. Po raz pierwszy zebrano tak bogaty materiał ilustracyjny z XVI, XVII i XVIII wieku pokazujący husarzy i ich ekwipunek. Dzięki temu można zobaczyć, jak naprawdę wyglądali zanim dziewiętnastowieczni artyści zafałszowali ich wizerunek. Pozycję wzbogacono o liczne opisy tego rycerstwa, nigdy dotąd nie zebrane w jednej publikacji, a powstałe w epoce istnienia husarii. Dzięki temu poznajemy nie tylko wygląd husarzy, ale także ich obyczaje, taktykę, organizację. Ponadto dowiadujemy się, jak ich postrzegano. W Europie od końca XVI do końca XVII wieku widziano w husarii najlepszą i najpiękniejszą kawalerię świata.

Szwecja w XVI wieku uwalnia się spod panowania duńskiego, na tronie zasiada Gustaw Waza, a w Europie żniwa zaczyna zbierać rewolucja protestancka. Po jego śmierci w 1560 roku zaczyna się walka o władzę między synami: Erykiem XIV, Magnusem, Janem III i Karolem Sudermańskim. Jednocześnie zaczyna się decydująca walka o religijną tożsamość Szwedów. Dlaczego Szwecja odeszła od religii katolickiej? Jaki wpływ na to miały przekonania i decyzje króla Jana III? Z jaką misją do Szwecji pojechał ks. Antonio Possewino? Co udało mu się osiągnąć? Czy była szansa, aby Szwecja jako jedyne państwo Skandynawii pozostała wierna Rzymowi? Jak w całym tym zamieszaniu udało się uchować w katolicyzmie królewicza Zygmunta, późniejszego króla Polski?

Profesor Feliks Koneczny w swoim wspaniałym, dociekliwym ale zarazem przystępnym i wciągającym stylu, prezentuje panoramę historyczną XVI-wiecznej Szwecji, zaś szczególnie sytuację religijną. Na podstawie Archiwum Watykańskiego oraz innych materiałów źródłowych dochodzi do odmiennych wniosków, niż powszechnie przyjęte. Rozprawa napisana w 1901 roku jako cykl artykułów dla „Przeglądu Powszechnego” ukazuje się po raz pierwszy w formie książki.

Przyjęło się o królu Janie III Wazie mniemać, że był katolikiem w skrytości i tylko z politycznych względów nie wystąpił jawnie z restauracją katolicyzmu. Niniejsza rozprawa zamierza zmienić to zapatrywanie.

Prof. Feliks Koneczny

Postać Jeremiego Wiśniowieckiego, popularna nie tyle dzięki historiografii, ile powieści historycznej, nie doczekała się dotychczas większej monografii naukowej. Wprawdzie historycy, zajmujący się wiekiem XVII, a zwłaszcza dziejami wojen kozackich, w pracach swych spotykali się z osobą Wiśniowieckiego, lecz, mając przed sobą inne zadania, nie mogli jej należycie uwypuklić i zająć się nią bliżej, toteż zjawia się ona na dalszym planie, naświetlana częstokroć jednostronnie, w zależności od poglądów historyków, którzy ze zdarzeń ułamkowych nie mogli odtworzyć całokształtu obrazu. W historiografii występuje Jeremi Wiśniowiecki przeważnie i prawie wyłącznie na tle wojen kozackich, a wówczas staje się osobistością o małym stosunkowo znaczeniu, opromienioną jedynie nimbem bohaterskim (Kubala), bądź też ambitnym i szkodliwym warchołem (Szajnocha), bądź symbolem zdrowej myśli szlacheckiej (Rawita Gawroński), bądź wreszcie renegatem i krwiożerczym wrogiem ludu ukraińskiego (Lipiński).