19. Pułk Piechoty „Odsieczy Lwowa” 1919–1939 - Jerzy S. Wojciechowski

Wspomnienia wojenne z lat 1918-1920, dotyczące konfliktu niepodległej Polski z bolszewicką Rosją, to cenne źródło do poznania dziejów oddziału kawalerii II Rzeczypospolitej, który nie został jeszcze w sposób wyczerpujący opisany, a mianowicie 13. Pułku Ułanów Wileńskich. Autorem wspomnień jest pochodzący z ziemi szczuczyńskiej ułan 13. pułku Stefan Szyłkiewicz.

Podejmując się w latach sześćdziesiątych XX w. opisania wydarzeń wojennych, których był uczestnikiem, stworzył niemal kronikę szlaku bojowego pułku wiodącego od Szczuczyna przez Brześć, Kobryń, Pińsk, Baranowicze, Kojdanów, Mińsk, Borysów, Połock i Wilno po udział w bitwie warszawskiej, a następnie walki o Litwę Środkową. Nie spodziewał się jednak, że praca ta ściągnie na niego represje. Inwigilowany przez organy bezpieczeństwa PRL, ograbiony przez nie z posiadanych egzemplarzy wspomnień, które trafiły na lata do esbeckich archiwów, Szyłkiewicz zmarł w 1979 r., nie doczekawszy się ich zwrotu. Dziś, w setną rocznicę odzyskania niepodległości, wspomnienia powracają i miejmy nadzieję trafią do powszechnego obiegu, świadcząc o wysiłku polskiego oręża na rzecz Niepodległej.

Wśród lwowskich Orląt to napisane na podstawie dziennika wspomnienie o obronie Lwowa i jej bohaterach. Autor – uczestnik walk – ukazuje przed Czytelnikiem obraz zrazu spontanicznej, potem coraz bardziej uporządkowanej batalii o utrzymanie miasta, w której biorą udział i starzy, doświadczeni żołnierze frontów I wojny światowej, wracający już do domów, i młodzi ludzie, często mieszkańcy tych terenów, studenci, dzieci, nienawykłe do trudów boju.

Legenda Orląt Lwowskich, polskiej młodzieży walczącej o przynależność ich rodzinnego miasta do Polski, powstała tuż po zakończeniu walk o Lwów. Bohaterstwo młodych lwowian inspirowało do działania polityków, pisarzy, poetów, malarzy i rzeźbiarzy. Wyrazem hołdu dla bezgranicznego poświęcenia chłopców i dziewcząt, oprócz wierszy, piosenek, książek i obrazów, stał się Cmentarz Orląt miejsce patriotycznych obchodów i zadumy nad trudną historią Polski.

Ta publikacja służy nie tylko propagowaniu prawdy historycznej, ale też wyrażeniu wdzięczności wobec Orląt i ma wspomóc finansowo budowę pomnika ku ich czci albowiem z każdej książki 10 zł przeznaczone jest na budowę pomnika Orląt Lwowskich w Krakowie.

Książkę poświęcono głębokim i radykalnym przemianom, które miały miejsce na terenie obwodu lwowskiego w okresie powojennym na drodze procesu wszechobecnej sowietyzacji

Dążąc do ponownej aneksji terenów podbitych we wrześniu 1939 roku, państwo sowieckie zmusiło większość ludności polskiej do opuszczenia obwodu i osiedlenia się w centralnej i zachodniej Polsce oraz osiedliło w obwodzie własnych komunistycznych urzędników, zdemobilizowanych żołnierzy i ludność ukraińską deportowaną z powojennej Polski...