Życie codzienne żołnierzy armii koronnej i litewskiej w XVII wieku - Tadeusz Srogosz

Wielkie talenty, gorące uczucia, pasjonaci, wojownicy, oryginałowie. Zasady, których nigdy nie łamano. Czternaście opowieści z barwnego świata Kresów dawnej Rzeczpospolitej. Z krainy, która dla nas jest już tylko legendą. Dla nich była Ojczyzną.

Niniejsza praca jest pierwszą pełną monografią, przedstawiającą rolę, zaangażowanie oraz wykorzystanie wojska koronnego w konflikcie politycznym w Rzeczypospolitej 1669-1673 pomiędzy obozem dworskim Michała Korybuta Wiśniowieckiego, a opozycją z hetmanem wielkim Janem Sobieskim na czele. Książka przedstawia polityczne postawy wojska i ukazuje jak w latach 1669-1673, pod wpływem kadry dowódczej, współtworzącej opozycję, armia koronna z narzędzia walki politycznej stała się samodzielną siłą, która oddziaływała na życie publiczne państwa polsko-litewskiego. W celu omówienia udziału wojska koronnego w walce politycznej doby panowania króla Michała dużo miejsca poświecono sprawom organizacyjnym armii. Dzięki temu niniejsza książka jest pierwszą, w której udało się odtworzyć skład wojska koronnego w latach 1667-1673, tym samym w poważnym stopniu skorygowane zostały ustalenia, zawarte w legendarnej pracy Jana Wimmera, nt. wojska polskiego w drugiej połowie XVII w.

Husaria to jazda, która w powszechnej świadomości Polaków kojarzy się z czymś niezwyczajnym, niepospolitym, czymś co łączy w sobie cechy potęgi i piękna. To coś, co zachwyca i wywołuje dumę. Aby w pełni zrozumieć fenomen najsłynniejszego polskiego rycerstwa Radosław Sikora opisuje kluczowe elementy decydujące o olbrzymiej wartości bojowej husarii, tj. charakterystykę głównej broni husarzy (kopii), koni, zbroi, taktyki, a także źródeł wysokiego morale. Składniki te decydowały o niepospolitej wartości tej jazdy i bardzo wyraźnie odróżniały ją od współczesnych sobie formacji kawaleryjskich, jakimi dysponowały inne kraje europejskie. Przedstawia także ludzi, którzy zaciągali się pod sztandary tej najbardziej prestiżowej formacji dawnej Rzeczpospolitej.

Autorzy i autorki niniejszego zbioru studiów postawili sobie za cel wyznaczenie nowych obszarów badań nad specyficznym materiałem źródłowym, jakim pozostaje kobieca korespondencja, i ujęcia owej kategorii w możliwie szerokim znaczeniu. Analizie poddane zostały zespoły korespondencji kobiecej, kręgi korespondencyjne tworzone przez kobiety oraz treści kobiecej korespondencji. Tym samym autorzy skoncentrowali się na strefie mentalności kobiet i ich autorskiej indywidualności oraz wzorcach, jakie kształtowały się przez lata i znalazły odbicie na kartach listów, jak również na różnorodności kobiecej korespondencji, którą podzielić można na zespoły korespondencji prywatnej, publicznej, ekonomicznej i artystycznej. W efekcie studium to rzuca nowe światło na istniejące już i poruszane zagadnienia, uzupełnia je oraz wyznacza nowe ujęcia w zakresie tematyki listów kobiecych czasów nowożytnych.

Wiek XVI w Polsce był okresem szczególnie ważnym dla szlachty, choć niewątpliwie nie tylko w naszym kraju warto śledzić losy tego stanu [?]. W Polsce w tym stuleciu obserwujemy wiele kolejnych faz dojrzewania społeczno-gospodarczego, kulturalnego, wreszcie politycznego szlachty. To proces stosunkowo krótki, obejmujący 2-3 pokolenia. Polegał na przechodzeniu od biednych, nader ciemnych jeszcze, politycznie zdezorientowanych grup szlacheckich do bogacących się i zamożnych grup szlachty w drugiej połowie stulecia.

Prezentowana monografia jest uzupełnioną i poprawioną wersją rozprawy doktorskiej Kadra oficerska armii koronnej w drugiej połowie XVII w., przygotowaną pod naukowym kierunkiem Prof. dr hab. Jana Wimmera i obronioną na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego w 1989 r. Jej fragmenty zostały już opublikowane, albo w formie książkowej albo w formie artykułów. Obecna publikacja wymagała znacznych uzupełnień z powodu pojawienia się licznych monografii czy artykułów, omawiających tworzenie i funkcjonowanie polskiego i litewskiego korpusu oficerskiego w XVII w., ale również z racji opublikowania dwóch tomów Słownika biograficznego oficerów polskich drugiej połowy XVII wieku, zawierających około tysiąca biogramów ówczesnych dowódców i urzędników armii koronnej.

Książka to poprawione i rozbudowane wydanie monografii z 2014 r., która jako pierwsza przedstawiła tak szeroko rolę, zaangażowanie oraz wykorzystanie wojska koronnego w konflikcie politycznym w Rzeczypospolitej w latach 1669-1673 pomiędzy obozem dworskim Michała Korybuta Wiśniowieckiego, a opozycją z hetmanem wielkim Janem Sobieskim na czele. Książka ukazuje polityczne postawy wojska w okresie uwiecznionym przez Henryka Sienkiewicza w powieści Pan Wołodyjowski.

Studia z dziejów miasteczek Wielkiego Księstwa Litewskiego zawierają wybór najważniejszych naukowych publikacji prof.Stanisława Alexandrowicza poświęconych dziejom miasteczek litewskich i białoruskich od końca średniowiecza po XVIII wiek włącznie.

Poruszono tu między innymi kwestie związane z osadnictwem, rozwojem handlu, funkcjonowaniem rzemiosła, rolniczymi zajęciami miejskiej ludności,powinnościami mieszczan wobec właścicieli itd. Tom ten zawiera również, co było zamierzeniem autora, zestaw najważniejszych źródeł do dziejów małego prywatnego miasteczka w Wielkim Księstwie Litewskim w okresie nowożytnym – w tym wypadku są to źródła z XVII wieku do dziejów radziwiłłowskiego Lubcza. 

Jerzy Besala przygląda się dziejom ziem litewskich, skupiając się na terenach dawnej Auksztoty i Żmudzi, które obecnie zajmuje Litwa – od średniowiecza, przez czasy Jagiellonów i Rzeczypospolitej Obojga Narodów, po rozbiory i XX wiek. Barwnie przybliża mało znane fakty, miejsca i postaci, które miały istotne znaczenie dla państwa litewskiego i polskiego.