U księżnej Pani - Stanisław Wasylewski

Prowadziły salony, utrzymywały kontakty z artystami, zajmowały się działalnością dobroczynną i patriotyczną. Romantyczna Konstancja pod wpływem Teofila Lenartowicza pisała wiersze. Liza stała się korespondentką francuskiego pisarza Prospera Mériméego i zaufaną towarzyszką zabaw cesarzowej Eugenii. Laura rozwijała talenty dyplomatyczne jako współpracowniczka męża-ambasadora. Siostry Lachman, mimo iż niegdyś były bohaterkami pierwszych stron gazet, wierszy i powieści, a także nierzadko salonowych plotek, dziś są prawie zapomniane. Autorka wydobywa z cienia piękne nieznajome, kreśli ich sylwetki na tle obyczajowym i politycznym ówczesnej Europy, a wiek XIX to czas powstań narodowych, ostatniego cesarstwa we Francji, bogatych kresowych rezydencji, pisarzy szukających swoich muz, a także portretów pięknych pań, które do dziś zdobią ściany muzeów.

Niezwykła opowieść o księżnej Izabeli z Flemingów Czartoryskiej, jednej ze sławniejszych dam swojej epoki, muzie artystów, przyjaciółce polityków doby stanisławowskiej, kobiecie silnej, wzbudzającej podziw, ale i liczne kontrowersje. Książka ukazuje jej pasje, kompleksy, budzące zgorszenie romanse, zmagania z przeciwnościami losu, tragedie życiowe, a także jej dwie największe miłości – do dzieci i Ojczyzny. W opowieści tej odnajdujemy także przejmujący obraz chylącej się ku upadkowi Rzeczypospolitej Obojga Narodów, kraju skonfliktowanych Polaków, wielkich i małych bohaterów, zdrajców i patriotów. Utwór tętni życiem i ujmuje dynamiką zdarzeń. Przedstawia całą plejadę znanych postaci historycznych, ich dylematy moralne i jakże trudne czasami decyzje, a wszystko to uzupełniają dygresje o życiu, przemijaniu, ludzkich przywarach, dumie i egocentryzmie Polaków.

Stanisław Wasylewski (1885-1953) – jeden z największych, choć dziś zapomnia­nych nieco polskich pisarz sławiących historię swego kraju. Sławił ją w anegdocie, w dziejach osób, szczególnie kobiet, które sobie upodobał, i to tych nie zawsze naj­wyższych lotów — ,,Kronika anegdotyczna i skandaliczna epoki stanisławowskiej. Korowód dam wysoko postawionych choć nisko upadłych" — czytamy w jednej z recenzji Portretów pań wytwornych. Przez karty tej książki przewijają się damy końca epoki rokoka m.in. Różyczka z Czarnobyla, Izabela Czartoryska, Amelia Mniszech, Julia Potocka — kobiety światowe, które potrafiły kochać, ale też nie­nawidzić, a gdy trzeba było nawet... zabijać. O każdej z nich można napisać odziel­ną monografię, losy każdej z nich mogą posłużyć za scenariusz pasjonującego filmu przygodowo-historycznego.

Są to wspomnienia o Róży z Potockich Raczyńskiej (1849–1937), niezwykłej kobiecie, arystokratce, chrześnicy gen. Chłopickiego, synowej Zygmunta Krasińskiego, przyjaciółce wielu wybitnych osobistości, wzbogacone o fragmenty jej zapisków oraz wypowiedzi rodziny i znajomych – spisane przez jej syna, Edwarda Raczyńskiego, wybitnego dyplomatę i polityka, ambasadora Polski w Londynie, ministra spraw zagranicznych oraz prezydenta RP na uchodźstwie.

Tak niezwykłych świadectw epoki powstało bardzo niewiele. Pochodzące z drugiej połowy XVIII w. pamiętniki Apolonii Heleny Massalskiej są pierwszymi znanymi zapiskami z pobytu na pensji dla dziewcząt. Stanowią interesującą lekturę nie tylko dla badaczy okresu nowożytnego, ale dla wszystkich, których ciekawi życie codzienne kobiet w tamtych czasach.