Operacja Wisła - Edward Prus

Trzon książki stanowi zbiór analiz prof. dra hab. Władysława Filara, uznanego eksperta ds. stosunków polsko-ukraińskich i autora wielu publikacji z tego zakresu. Część druga zawiera relacje żołnierzy Wojska Polskiego, biorących udział w tamtych wydarzeniach. W części trzeciej czytelnik znajdzie sylwetki niektórych dowódców UPA i działaczy OUN, splamionych polską krwią i walczących o oderwanie od Polski tzw. Zakerzonia. Dla Ukraińców są to bohaterowie, dla Polaków ‒ niekoniecznie. Książka zawiera też bogaty zestaw zdjęć archiwalnych, obrazujących działalność OUN-UPA, udostępnionych przez Muzeum Historyczne w Sanoku oraz pochodzących z prywatnych zbiorów prof. Władysława Filara

Po zmianie granic w Polsce Ludowej zostało siedemset tysięcy Ukraińców. Nie pasowali do nowej wizji państwa, dlatego wiosną 1947 roku władze postanowiły "rozwiązać ostatecznie problem ukraiński".

Rozpoczęto deportacje, które objęły wszystkich "podejrzanych o ukraińskość", włączając Łemków i mieszane rodziny polsko-ukraińskie.

Zmasowana akcja trwała trzy miesiące. Niektórzy badacze przyjmują, że zakończyła się na przełomie września i października 1947 roku, ale mniej systematyczne wywózki ciągnęły się jeszcze przez wiele lat. W sumie wywieziono około 140–150 tysięcy osób.

W wielu wsiach w Bieszczadach, Beskidzie Niskim, na Lubelszczyźnie i Chełmszczyźnie zapadła cisza. Wysiedleni zamieszkali kilkaset kilometrów dalej, w okolicach Olsztyna, Morąga, Giżycka, Węgorzewa, w Zielonogórskiem, na Dolnym Śląsku i Pomorzu Zachodnim. Odtąd towarzyszył im strach, przekazywany z pokolenia na pokolenie.

Książka przygotowana przez pracowników Instytutu Pamięci Narodowej, Służby Bezpieczeństwa Ukrainy oraz Instytutu Badań Politycznych i Narodowościowych Narodowej Akademii Nauk Ukrainy. Opublikowano w niej dokumenty dotyczące działań komunistycznych służb specjalnych (w tym także sowieckich) wymierzonych w kierownictwo Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów na terenie powojennej Polski.

Z wiślanej delty. Tczew, Gdańsk, Żuławy, Malbork to publikacja, która przenosi czytelnika do II połowy XIX wieku. świata, w którym sąsiadują ze sobą nowoczesne gdańskie kamienice i prototyp dorożki - taradajki, a w tle widzimy bogactwo regionalne Żuław, z wysuwającą się na plan pierwszy wyjątkową siecią kanałów. Wszystko zaś okraszone filozoficznymi dygresjami, z których wiele zachowało aktualność do dziś. Jak stwierdza znany gedanista, Andrzej Januszajtis, "lektura tej książki jest jak przyjemny spacer z mądrym przewodnikiem, odsłaniającym naszym oczom pełnię piękna naszych stron".

Literatura kajakowa do najbardziej popularnych nie należy - tym bardziej kibicuję każdemu, kto odważy się odłożyć wiosło i chwycić za pióro (tudzież klawiaturę komputera). Tomasz Andrzej Krajewski podjął się niełatwego zadania. Nie przepłynął Atlantyku, Amazonki ani Rio Colca, ale - niczego nie ujmując Królowej Polskich Rzek - Wisłę. Moczył pióro to z prawej, to z lewej niezliczoną ilość razy, by następnie historię tych pociągnięć wiosłem i historię ziem, które przemierzał, przelać na karty tej książki.

Królowa polskich rzek to naturalnie Wisła, rzeka będąca sercem Polski, do dzisiaj nieokiełznana, szeroko rozlewająca swe wody skrzące się w słońcu i ciemne, pełne wirów w głębinach kędy płynie nurt. Piękna i groźna, wesoła i siejąca grozę oraz strach, ale również dająca chleb rzeszom wydobywającym z niej piasek piaskarzy i flisaków spławiającym nią potężne pnie drzewne i towary. Karmiąca tych, co łowili w niej ryby poprzez wieki. A było to bogactwo. Maleńkie zwinne karaski, ościste węgorze i jesiotry oraz inne ryby pojawiające się w niej okresowo, czasem za sprawą przypadku. Groźna, kiedy swe wody wylewała, wchodząc głęboko w tkankę miejską Solca, Czerniakowa, a nawet Sielc i długo podwarszawskiego jeszcze Wilanowa.

Reportaż Krzysztofa Potaczały ukazuje różne odcienie zbrojnego konfliktu ukraińsko-polskiego na rubieżach Rzeczypospolitej. Autor dotarł nie tylko do intrygujących dokumentów, lecz przede wszystkim do uczestników wydarzeń.

Operacja „Wisła” nie zakończyła się wraz z wypędzeniem na Ziemie Odzyskane Ukraińców i mieszanych rodzin ukraińsko-polskich – trwa w przekazywanej z pokolenia na pokolenie pamięci. To wspólna pamięć Polaków i Ukraińców, choć w dużej mierze rozumiana i odczuwana inaczej; nacechowana nieufnością, pretensją i niechęcią do wybaczenia win.

Nowe, poprawione i uzupełnione wydanie bestsellerowej, bogato ilustrowanej monografii akcji ,,Wisła”.