Dwory polskie w Wielkiem Księstwie Poznańskiem - Leonard Durczykiewicz

Książka opisuje historię rodów ziemiańskich a także kulturę materialną, którą stworzyli. Tematyka książki jest ograniczona geograficznie do obszaru powiatów: Proszowickiego, Kazimierskiego, Buskiego, Pińczowskiego, Miechowski i częściowo Powiat Krakowski. W sumie opisanych jest około 300 dworów, i drugie tyle miejscowości związanych z dworami.

Album, który trzymacie Państwo w ręku jest pierwszą na rynku wydawniczym publikacją, w której tak szeroko omówione zostały dzieje dawnych rezydencji ziemiańskich, zachowanych do naszych czasów na obszarze między Niemnem a Bugiem. Obszar ten w okresie międzywojennym znajdował się na terenie województwa białostockiego, nowogródzkiego i poleskiego, a obecnie, kiedy jest on częścią terytorium Białorusi, wchodzi w skład obwodu brzeskiego i grodzieńskiego. W albumie znajdziecie Państwo opisy dworów, pałaców i zamków, należących niegdyś do tak znamienitych rodów, jak Radziwiłłowie, Sapiehowie, Chreptowiczowie, Sołtanowie, Pusłowscy, ale i mniej znanych, jak Szwykowscy czy Trębiccy.

Prezentowana publikacja wpisuje się w szereg prac poświęconych historii polskiego ziemiaństwa oraz kulturze materialnej i symbolicznej dworów i pałaców. Monografia ukazuje genezę powstania w Maluszynie reprezentacyjnej siedziby Korabitów Ostrowskich, opisuje etapy budowy pałacu, rekonstruuje wygląd i wyposażenie rezydencji. Ważną częścią publikacji jest próba przedstawienia życia codziennego mieszkańców, ich zajęć, zainteresowań bądź pasji. Wśród dokumentów źródłowych przytaczanych w opracowaniu znalazły się także kulinaria - receptury, przepisy i kuchenne dyspozycje, co w połączeniu z żywą i jasną narracją oraz bezpośrednim, niemal przyjacielskim stosunkiem autorki do przedstawianych postaci sprawia, że tekst naukowy może zainteresować nie tylko historyków - specjalistów czy znawców epoki, ale też czytelników niedysponujących specjalistycznym przygotowaniem, a poszukujących ciekawej lektury, miłośników dziedzictwa przeszłości i pasjonatów historii.

Reprint oryginału z 1659 r. ze zbiorów Biblioteki Kórnickiej. Dzieło napisane prawdopodobnie przez Łukasza Opalińskiego, marszałka nadwornego i koronnego. Ta licząca sobie 32 strony książka miała być podręcznikiem dla "możnych panów", którzy zamierzali budować swoje siedziby na wsi. Są w niej zawarte podstawowe, ponadczasowe zasady budowania i dobre rady. Część pierwsza zawiera reprint oryginału, druga, ten sam tekst drukowany współczesną czcionką z tłumaczeniem staropolskich zwrotów.

Dzieje ponad 180 dworów, w tym wielu już nieistniejących, została opowiedziana nie tylko słowami i wspomnieniami ich niegdysiejszych mieszkańców, lecz głównie starymi fotografiami, zachowanymi w rodzinnych albumach, w muzealnych archiwach, a także przedwojennych wydawnictwach i czasopismach.

Podczas wyjazdów na Litwę szukamy zawsze polskich śladów, którymi są najczęściej zabytkowe budowle. Znajdujemy je bez trudu w Wilnie i jego najbliższej okolicy. My też szukaliśmy tych śladów, ale poza głównymi szlakami turystycznymi i zaglądaliśmy tam, gdzie trudno jest podczas grupowej wycieczki dotrzeć. Efektem tych podróży są Dwory i pałace na Litwie, będące pierwszą publikacją na polskim rynku wydawniczym, w której tak szeroko przedstawione zostały dzieje dawnych rezydencji ziemiańskich, zachowanych do naszych czasów na obszarze dzisiejszej Litwy.

Publikacja przedstawia 600 najpiękniejszych zamków i pałaców – rezydencji możnych polskich rodów. Wielkim atutem są fotografie pokazujące aktualny stan tych zabytków, a także niezwykle interesujące zdjęcia z lotu ptaka.

Poszczególnym opisom towarzyszą fotografie archiwalne, historia powstawania budowli, informacje o losach właścicieli i wiele innych ciekawostek.

Dwór ziemiański przez wieki był jednym z najważniejszych składników polskiego pejzażu kulturowego. To tutaj pielęgnowano rodzinną i narodową tradycję, przechowywano pamiątki, strzępy historii bliższej i dalszej okolicy, gromadzono dzieła sztuki i dawną broń, kompletowano pokaźne księgozbiory - wszystko, co określało i budowało polską tożsamość. Wpisany na trwałe do literackiej tradycji, obecny na płótnach największych polskich artystów, dwór stał się swoistym "rajem utraconym", symbolizując świat, który bezpowrotnie minął. Jego zagładę przyniosły rządy komunistów, począwszy od wydawanego we wrześniu 1944 roku dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej. Tysiące dworów stało się wówczas obiektem zaciekłego ataku prowadzonego zarówno przez funkcjonariuszy PRL-owskiego reżimu, jak i bohaterskiej Armii Czerwonej "wyzwalającej" Polskę spod okupacji. Z ziemiańskich siedzib wyrzucano na bruk prawowitych właścicieli, dwory zaś grabiono, niejednokrotnie puszczając z dymem. Niniejszy album prezentuje ponad sto spośród zachowanych zabytków tego typu, ukazując Czytelnikom ich nieprzemijające piękno.

Wiek XIX, wraz z gwałtownym rozwojem społecznym i gospodarczym, stworzył nieznane przedtem dziedziny sztuki czy architektury, dorabiając do nich własną i tylko sobie właściwą ideologię.

Wystarczy przypomnieć takie charakterystyczne tematy architektoniczne, jak „muzeum”, „bank”, „dom towarowy”, „dworzec”, „sąd”. Tematem takim był też, na nowo teraz przekształcany, stary temat „rezydencji”. Rezydencja królewska, książęca, szlachecka, bankierska lub fabrykancka stawała się najbardziej widocznym nośnikiem politycznych i społecznych poglądów i przekonań ich właścicieli.

Teren Wielkopolski nie różnił się pod tym względem od innych krain wchodzących w skład monarchii pruskiej. Poprzez specyfikę polityczną czy gospodarczą rozmaite działania mogły nabierać i nabierały własnych znaczeń czy podtekstów. Na przykładzie wielkopolskich realizacji z przełomu XVIII i XIX wieku, między innymi w Kórniku, Posadowie, Dębnie, Komierowie czy Smogulcu, autor omawia charakterystyczne cechy rodzącego się wówczas stylu narodowego.

Życie codzienne polskiego ziemiaństwa, zarówno w XIX wieku, jak i w ostatnich latach Drugiej Rzeczypospolitej, niezmiennie było związane z przyrodą i cyklem zmieniających się pór roku. Toczyło się wokół prac rolniczych, w rytmie dorocznych świąt.

Książka W ziemiańskim dworze podporządkowuje się temu rytmowi. Niczym gospodarski kalendarz podzielona na cztery części – Zimę, Wiosnę, Lato i Jesień – opowiada o zajęciach mieszkańców dworu: o dbałości o dom, sprzęty, ziemię i zwierzęta, o przygotowywaniu posiłków i zapasów na zimę, obyczajach świątecznych, rozrywkach, wizytach gości, zjazdach familijnych i polowaniach. Tekstowi towarzyszy bogaty wybór archiwalnych zdjęć oraz malarstwo z epoki.