Feliks Koneczny. Dzieła zebrane. Tom 4

Prusacy wojny pragną. Jeżeli niemieccy członkowie cywilizacji łacińskiej wojny nie pragną, niechże się czymś różnią od tamtych - a przede wszystkim niech nie powtarzają za pruską panią matką piosenki o „korytarzu” – bo tą drogą rozpęta się z wszelką a wszelką pewnością nową wojnę europejską. A wtedy albo koniec cywilizacji chrześcijańsko-klasycznej, albo musi nareszcie nastać raz koniec Prus. Żadnemu Niemcowi nie spadłby przez to włos z głowy, owszem, odetchnęłyby Niemcy. Według wszelkich danych jest i obecnie cywilizacja bizantyńska w Niemczech o wiele żywotniejszą od łacińskiej. Jeżeli posłyszę głos niemiecki przeczący temu, rad będę.

Esej został po raz pierwszy opublikowany drukiem w „Przeglądzie Powszechnym” z października 1927 roku.

Jedno z najważniejszych dzieł Feliksa Konecznego, wybitnego krakowskiego historyka i historiozofa. Autor analizuje pojęcie cywilizacji jako specyficznej metody ustroju życia zbiorowego, z punktu widzenia rozwoju kultury materialnej i duchowej w poszczególnych cywilizacjach. Analiza ta przebiega z uwzględnieniem takich cech jak m.in. rasa, religia, język i stosunki prawne. Książka jest bardzo aktualna ze względu na współczesny kryzys imigracyjny.

Czy to reformacja dała podstawy teologiczne do rządów absolutnych i doprowadziła do mechanizacji życia społecznego? Czy nadmierne zainteresowanie przez organy państwowe obywatelem nie wynikało wprost z podstaw teologicznych sformułowanych przez reformację? Czy indyferentyzm religijny stał się cechą społeczeństw i narodów protestanckich? Czy wreszcie protestantyzm prowadzi w ostateczności do neopoganizmu? Na te wszystkie pytania udziela zaskakujących odpowiedzi krakowski historiozof.

O ład w historii to pionierska i odkrywcza publikacja na temat istoty cywilizacji, w której zostały scharakteryzowane i usystematyzowane cechy siedmiu wyodrębnionych przez prof. Feliksa Konecznego cywilizacji. Ukazany został ich rozwój oraz zachodzące relacje między religiami i cywilizacjami. Jest to ostatnia praca autora, ukończona niedługo przed śmiercią.
O ład w historii jest pracą wybitnego historyka i historiografa polskiego, twórcy nauki o cywilizacjach, autora praca: O wielości cywilizacji, Cywilizacja bizantyńska i Cywilizacja żydowska oraz prac z historii Europy wschodniej, Słowiańszczyzny i podręczników z historii Polski.
Publikacja jest szczególnie cenna obecnie, kiedy zarówno w Europie jak i na świecie obserwuje się przemieszanie narodów, kultur i cywilizacji co prowadzi do wielu napięć i konfliktów. Wydawnictwo oddaje Czytelnikowi tę bardzo cenną książkę wybitnego naukowca, którego wielki dorobek jest ciągle zbyt mało znany w kraju, a który ze względu na swoje znaczenie wart jest upowszechnienia.

Koneczny nie napisał książki pod tym tytułem, ale przygotowywał się do napisania książki pt. Cywilizacja turańska. Obecny tom stanowi próbę zebrania wszystkiego co napisał o cywilizacyjnym rozwoju Rosji i innych kultur cywilizacji turańskiej, składa się z wypisów z różnych prac Konecznego. 

„Cywilizacja żydowska” to rozwinięcie rozważań zarysowanych w książce O wielości cywilizacji, w której autor przedstawia swoje teorie i metody badawcze. To szczegółowa charakterystyka społeczności sakralnej, zbudowanej wokół religii i rozwijanej przez komentarze do pierwotnych tekstów religijnych. Jest jedną z najdokładniej opisanych przez Konecznego cywilizacji (obok bizantyńskiej i łacińskiej). 

Drugi tom Dzieł zebranych Feliksa Konecznego obejmuje prace z lat 1896–1898.Do najistotniejszych z nich należą Dzieje Śląska adresowane do polskiego ludu znajdującego się pod zaborem niemieckim i austriackim. Kwestiom teoretycznym dotyczącym problematyki rozwijania polskości wśród niższych warstw społeczeństwa Koneczny poświęcił z kolei pracę Głos w sprawie ludowej. Drugi tom Dzieł zebranych zawiera ponadto recenzje sztuk wystawianych na deskach krakowskiego teatru, a także opisy nowych osiągnięć historiografii polskiej, przeznaczone również dla czeskiego czytelnika. Całość zamyka książka Życie i zasługi Adama Mickiewicza.

„Każda cywilizacja, póki jest żywotną, dąży do ekspansji; toteż gdziekolwiek zetkną się z sobą dwie cywilizacje żywotne, walczyć z sobą muszą. Wszelka cywilizacja żywotna, nie obumierająca, jest zaczepną. Walka trwa, dopóki jedna z walczących cywilizacji nie zostanie unicestwiona; samo zdobycie stanowiska cywilizacji panującej – walki bynajmniej nie kończy. Jeżeli istniejące obok siebie cywilizacje mieszczą się obok siebie w obojętnym spokoju, widocznie obie pozbawione są sił żywotnych. Wypadek taki kończy się często kompromisem w jakiejś mieszaninie mechanicznej, w której nastaje obopólna stagnacja, a z niej wytworzy się z czasem istne bagnisko acywilizacyjności. Tak np. runęła cywilizacja wielkiej Persji, nie mogąc znieść klina hellenistycznego, wbijającego się w nią” (fragment książki).