Rosja i Europa - Sołowjow Włodzimierz

Proroczy esej prof. Feliksa Konecznego z 1925/1926 roku, w którym przewiduje m.in., że na skutek różnic cywilizacyjnych na Bałkanach próba zjednoczenia pod jednym państwem tylu kultur i narodów zakończy się krwawą wojną, co miało miejsce u progu lat 90. XX wieku. 

Zbiór artykułów z wychodzącego pod austriackim zaborem miesięcznika, poprzez który wybitni polscy historycy, filozofowie, politycy próbowali wpływać na rozszerzającą się idee słowiańskiej tożsamości i wspólnoty. Pismo grupujące największe ówczesne nazwiska przeciwstawiało się panslawizmowi rosyjskiemu, który Słowianom starała się narzucić dyplomacja rosyjska. Bardzo ciekawa i pouczająca lektura w dobie odradzających się pomysłów na "przewodnią rolę" Rosji w Europie Wschodniej i Środkowo-Wschodniej oraz jej udział w budowaniu Euroazjatyckiego kolosa. Można wręcz powiedzieć o odgrzewaniu na przełomie XX i XXI wieku dawnych pomysłów dyplomacji rosyjskiej z przełomu XIX i XX wieku w podobnej jak wtedy sytuacji - upadku dawnych idei i gorączkowym poszukiwaniu nowych, wtedy były to idee panslawizmu, rozszyfrowane przez Polaków jako de facto panazjatyzm, dziś panslawizm i panazjatyzm przekształcił się wyraźniej w idee paneuropejskiego azjatyzmu. Wybitne artykuły młodego i pełnego werwy twórczej Feliksa Konecznego - redaktora naczelnego tego pisma, prorocze i wieszcze wobec nadchodzących wypadków i czasu. Silniej przemawiają właśnie dziś.

Autor dowodzi, że człowiek pogubił się w rozumieniu świata, polityki, prawa, wojny, pokoju i siebie samego. To efekt koncepcji uznających Boga za przeszkodę w realizacji ziemskich celów, a rzekomo tylko te mają sens.

W tej arcyważnej i niezwykle aktualnej książce wybitny znawca dawnej i współczesnej Rosji prof. Andrzej Nowak odsłania źródła rosyjskiej mentalności cofając się aż do czasów powstania państwa polskiego i Rusi Kijowskiej, kiedy Moskwa była zarośniętym trawą i lasem skrawkiem ziemi w dziczy, prowadząc czytelnika aż do czasów współczesnych i haniebnej inwazji Władimira Putina na Ukrainę. Uczony tłumaczy, że Ruś to nie Rosja, a dziedzictwo tamtej historycznej krainy nie ma nic wspólnego ze współczesną Moskwą.

Strata i zysk jest relacją o drodze młodego anglikanina do religii katolickiej, ale też przenikliwą obserwacją wiktoriańskiego społeczeństwa, a nawet satyrą na anglikanów i rozliczne prądy protestanckie.

Humor Newmana jest zawarty w realistycznie zobrazowanych sytuacjach, tyleż cięty, co dyskretny i elegancki. Powieść zawiera obserwacje zapisane później w Apologia pro vita sua (1864), ale nie jest powieścią autobiograficzną. Chociaż akcja powieści toczy się w okresie konwersji Newmana, bohater powieści jest znacznie młodszy od niego. Powieść ma charakter Bildungsroman i ujęta jest w platońską formę dialogową. W dialogach zawarte są dobitne i głębokie refleksje na najważniejsze tematy religijne aktualne dziś w nie mniejszym stopniu niż sto siedemdziesiąt lat temu. Opisane postawy religijne mimo przemian historycznych również znane są doskonale w naszej epoce.