Saga rodziny Grzeszczaków (1865-1965) - Zofia Maria Smalewska

Saga rodu Bocheńskich jest pięknym uzupełnieniem opublikowanych nakładem Wydawnictwa Salwator listów o. Józefa Innocentego Marii Bocheńskiego do ojca. Fabuła sagi koncentruje się na mało dotąd poznanym okresie dzieciństwa i młodości przyszłego „mnicha w ostrogach", z podkreśleniem roli przodków i jego ziemiańskiej rodziny. Jednym z głównych narratorów opowieści jest autentyczna postać wuja Tadeusza Łosia, który relacjonował czwórce dzieci państwa Bocheńskich niezwykłe losy ich przodków. Ogromnym walorem powieści jest bez wątpienia bogaty materiał ikonograficzny.

Dzięki starym, oryginalnym fotografiom czytelnik wręcz przenosi się w czasie i widzi świat takim, jakim widział go przyszły dominikanin. Lektura książki jest z całą pewnością ucztą nie tylko dla znawców twórczości o. Bocheńskiego, ale także wszystkich miłośników historii.

Pani Krystyna, kobieta pełna pasji i temperamentu, w niezrównany sposób opowiada o przygodach swego życia. Wspomnienia obejmują bez mała cały wiek XX, ponieważ korzysta i z tego, co opowiedzieli Jej Rodzice, i sięgają aż po dzień dzisiejszy, a wrażenia dawne cudownie przeplatają się w nich z nowszymi, nowe obrazy z echem bajek opowiadanych przez Mamę lub dziecięcych lektur.

Barwna saga niemieckiej rodziny Reiffów współtworzącej polską historię i kulturę na tle minionych wieków. Autorka na podstawie źródeł historycznych, rodzinnych przekazów, wspomnień oraz starych zdjęć snuje fascynującą opowieść o Niemcach, dla których Polska stała się ojczyzną i prawdziwym domem.

Dokonując prywatnej archeologii rodzinnej autorka wydobywa z mroków przeszłości barwne sylwetki przodków, którym niejednokrotnie przyszło zmagać się z duchem dziejów. Począwszy od Jana Reiffa - protoplasty rodu, wybitnego w swym fachu rymarza - przez jego synów walczących w Powstaniu Styczniowym po cały korowód nietuzinkowych i temperamentnych kobiet autorka z lirycznym humorem wnikliwie przedstawia bogate losy mieszczańskiej rodziny. Na kartach książki odbijają się echem ważne dla polskiej kultury wydarzenia, wyrzucany na bruk fortepian Szopena, ceremonia pogrzebowa marszałka Piłsudskiego, których przodkowie autorki byli świadkami.

Z rodzinnej kroniki Marii Diatłowickiej wynurza się cenny obraz Warszawy sprzed lat, wielkomiejskiego tygla krzyżujących się kultur, Warszawy przedwojennej - miasta monumentalnych kamienic, czynszowych oficyn, burżuazyjnych salonów i zabaw w warszawskim klubie wioślarskim. Przez karty książki przewijają się żywo odmalowane postacie salonowych lwów, lokatorów rodzinnej kamienicy przy ul. Smoczej 28, warszawskich przedsiębiorców i inteligentów. "Mozaika rodzinna" hipnotyzuje czytelnika urokiem dawnych "dobrych czasów", bowiem autorka z epickim rozmachem i subtelną nostalgią rekonstruując prywatne dzieje uchyla drzwi do świata, który minął bezpowrotnie.

Piękna, pełna ciepła opowieść o latach spędzonych w Tymoszówce, dworze na dalekich kresach Rzeczpospolitej. Zofia Szymanowska, najmłodsza siostra Karola Szymanowskiego wspomina beztroskę lat dziecięcych, atmosferę pogody ducha tamtych dni, radości i nadzieje oraz wszechobecną muzykę…

W swej opowieści przeplata losy rodzinne, pojawiają się cudowne ciotki, niańki, służący, goście a wśród nich Artur Rubinstein, Harry Neuhaus, Paweł Kochański oraz konie, psy i zabawy. I oczywiście starszy brat Karol Szymanowski, poważny, zapracowany, pochłonięty muzyką i tworzeniem; ukochany brat, który na łamach powieści mówi tak: Tymoszówka jest piękna, piękna, dobra i droga. I nie wiem, czy mógłbym rozstać się z nią na długo. Nie wiem, jak mógłbym z dala od niej żyć i pracować. Myślę, iż gdybym nie miał możności powrotu do niej co roku i pewności moralnego wypoczynku i spokojnej pracy, czułbym się, jak człowiek, który musiałby wciąż pracować i być w ruchu, a nie miałby możności usnąć.

Historycznoliteracki spacer przez pięćset lat historii Polski, w który wybieramy się pod rękę z ludźmi złączonymi więzami błękitnej krwi. Procesy społeczne i gospodarcze, majątki, folwarki, wojny, bitwy, schizmy, sojusze i polityczne zdrady są jedynie tłem opowieści. Saga rodu Czartoryskich, jak sam tytuł wskazuje, jest bowiem opowieścią o konkretnych ludziach. 

Dawniej niż wczoraj - to niewątpliwy rarytas na naszym rynku wydawniczym, bo styl przepiękny, wytworny i miejscami świadomie archaicznie stylizowany, penetrujący z perspektywy czasu wyblakłe strony zapisków pamiętnikarskich własnych i swej matki Wandy, obejmujący lata 1916-1945. Był to niewątpliwie najważniejszy okres w dziejach XX-wiecznej Polski, bo to przecież odzyskanie niepodległości, odbudowa potencjału kulturalnego i gospodarczego, a potem kataklizm wojny i powstanie niesuwerennej PRL. 

Ale nie o wielkich kartach historii jest ta opowieść, ale o ludzkiej prywatności i bezpiecznym, ciepłym azylu rodzinnego domu, o cudach dziecięcego świata, niesamowitościach i humorystycznych epizodach, słowem o baśniowej aurze dobrego dzieciństwa. Ale też o jej brutalnym podeptaniu i wtrąceniu w piekło chaosu, osierocenia i upadku hołubionych wartości. To kopalnia wiedzy o fascynującym i urodziwym, bo widzianym jednostronnie, z dziecięcej, naiwnej perspektywy, świecie, który odszedł w niebyt. Opowieść zachowuje (zapewne świadomie) niewinność spojrzenia na ten ,,arkadyjski świat", a emocjonalny, często emfatyczny, stosunek do ludzi i zjawisk, cechujący narrację, sprawia wrażenie, że jest to pamiętnik pensjonarki (w dobrym znaczeniu słowa), a nie opowieść kobiety w jesieni życia. Całość książki dopełnia konfrontacja sielskiej przeszłości z lichotą i szarością czasów komunistycznych, przetykanych odnotowanymi zrywami narodowej nadziei, a potem upadku komunizmu i otwarcia nowych, lepszych perspektyw dla Polski. Jej nadzieja na powrót do ,,rodzinnego gniazda" i odbudowy, choćby symbolicznej, ziemiańskiego etosu, nie doczekała się ziszczenia za jej życia...

Autentyczna, pasjonująca historia rodziny, która przeżyła wszystkie dramaty XX wieku (wojny światowe, rewolucję 1917, komunizm). Książka chwyta za serce i czyta się ją jak fascynującą powieść. Autorka z godną podziwu sumiennością i wrażliwością odtwarza atmosferę miejsc i czasów, jak też ludzkie emocje. Od pełnego miłości domu na Kresach u schyłku XIX wieku, przez paryskie salony lat 30. ubiegłego stulecia, międzywojenny Poznań i syberyjskie łagry – po samotny pokoik w domu opieki w Kanadzie czy Australię 1994 – całe życie przegląda się w pisarstwie Maliny Stahre-Godyckiej.