Dama w jedwabnej sukni - Magdalena Jastrzębska

Bohaterką książki jest siostra słynnego szwoleżera Jana Kozietulskiego – Klementyna z Kozietulskich 1 v. Walicka 2 v. Wichlińska (1780–1862). Była damą słynącą z wielkiej urody potrafiącą wzbudzać gorące uczucia. Prowadziła salon intelektualny w Warszawie, zarządzała majątkiem ziemskim, dbała o ukochany pałac w Małej Wsi, niedaleko Grójca. Uczestniczka i obserwatorka wielu ważnych wydarzeń historycznych i towarzyskich, autorka i adresatka obszernej korespondencji, na podstawie której można odtworzyć szczegóły życia charakterystyczne dla jej epoki.

Polityka i spisek, wojny, krew i bezwzględność, zmieniają ludzi w bestie, które w renesansowych stolicach Europy przeistaczają się w wielkich humanistów, mecenasów sztuki i obrońców wiary. Oto ludzie targani namiętnościami, nieufni, pogrążający się w obsesjach i samotni: król Polski Zygmunt I Stary, wielki mistrz krzyżacki Albrecht Hohenzollern, Anna – księżna mazowiecka – oraz inne wybitne osobistości pierwszej połowy XVI wieku, a wśród nich przede wszystkim Bona Sforza – królowa Polski i wielka księżna litewska. Życie nauczyło ją skrywania uczuć. Już jako dziecko była świadkiem zdrady, śmierci, okrucieństwa i bezwzględności. Zrozumiała, że ludzie to wyłącznie zabawki w rękach nielicznych i że nikt, nawet własna rodzina, nie jest gwarancją bezpieczeństwa, zapewnia je jedynie status społeczny i bogactwo. Bała się kochać, ponieważ miłość oznaczała tylko ból.

Kim był Zdzisław Tarnowski – pan na Dzikowie? Czy do jego wielkich pasji życiowych można zaliczyć tylko konie i polowania? Jaką rolę odegrał jako polityk?

Dlaczego postanowił sprzedać do Ameryki arcydzieło Rembrandta, które było perłą jego dzikowskiej kolekcji i dlaczego fakt ten odczytywała ówczesna prasa jako wielki skandal? O czym rozmawiał w Kairze z Henrykiem Sienkiewiczem? Czy biorąc za żonę pannę z rodu Potockich z Krzeszowic, chciał jedynie ozłocić swój herb? A może był to związek zawarty z miłości? Kim był człowiek, który uosabiał w swej epoce, podobno jak nikt inny, cechy wielkiego polskiego pana?

Odpowiedzi na te i inne pytania znajdą państwo w najnowszej książce Magdaleny Jastrzębskiej.

Niezwykła opowieść o księżnej Izabeli z Flemingów Czartoryskiej, jednej ze sławniejszych dam swojej epoki, muzie artystów, przyjaciółce polityków doby stanisławowskiej, kobiecie silnej, wzbudzającej podziw, ale i liczne kontrowersje. Książka ukazuje jej pasje, kompleksy, budzące zgorszenie romanse, zmagania z przeciwnościami losu, tragedie życiowe, a także jej dwie największe miłości – do dzieci i Ojczyzny. 

W wieku XIX list był podstawowym źródłem informacji o krewnych i przyjaciołach. Pisano więc chętnie i często, z niecierpliwością czekano na pocztę. Dziś listy te są istną skarbnicą wiedzy o minionej epoce. Ukazują historie wciąż prawdziwe i wciąż poruszające. Tak jest także w tym przypadku. 

Prowadziły salony, utrzymywały kontakty z artystami, zajmowały się działalnością dobroczynną i patriotyczną. Romantyczna Konstancja pod wpływem Teofila Lenartowicza pisała wiersze. Liza stała się korespondentką francuskiego pisarza Prospera Mériméego i zaufaną towarzyszką zabaw cesarzowej Eugenii. Laura rozwijała talenty dyplomatyczne jako współpracowniczka męża-ambasadora. Siostry Lachman, mimo iż niegdyś były bohaterkami pierwszych stron gazet, wierszy i powieści, a także nierzadko salonowych plotek, dziś są prawie zapomniane. Autorka wydobywa z cienia piękne nieznajome, kreśli ich sylwetki na tle obyczajowym i politycznym ówczesnej Europy, a wiek XIX to czas powstań narodowych, ostatniego cesarstwa we Francji, bogatych kresowych rezydencji, pisarzy szukających swoich muz, a także portretów pięknych pań, które do dziś zdobią ściany muzeów.

Wspomnienia prof. Mycielskiego sa niezwykłym spojrzeniem wstecz na przeżyte wydarzenia, napotkane osoby i dobrze poznane miejsca. Niezwykłym, bo dokonywanym kolejno oczami dziecka, następnie młodzieńca, człowieka dorosłego i profesora, a jednocześnie pełnym anegdot i humoru. Niezwykłym, bo dotyczącym czasów ciekawych i burzliwych, a minionych bezpowrotnie. I wreszcie niezwykłym, bo opisującym losy przedstawicieli warstwy społecznej, odchodzącej już w przeszłość – ich rodzin, domostw, pracy i odpoczynku. A autor, jak sam to podkreśla, stara się przekazać czytelnikom najczystszą prawdę. 

Wojenna zawierucha i rewolucja bolszewicka skazały na unicestwienie wiele kresowych rezydencji, należących do polskich rodów arystokratycznych. Wśród nich znalazła się Peczara, położona na środkowej Ukrainie, nad Bohem. Świadkami jej świetności, a potem powolnego umierania były Janina Zofia z Potockich Potocka (1851–1928) i jej córka Zofia Barbara (1883–1974). Ich zapiski: Dziennik z lat 1914–1919 oraz Moje własne wspomnienia, objęte wspólnym tytułem Peczara, tworzą barwny obraz życia rodziny Potockich na dalekiej a pięknej Ukrainie.