Marian Zdziechowski wobec myśli rosyjskiej XIX i XX wieku - Witold Wasilewski

Co jest gorsze: panowanie Rosji, czy panowanie Niemiec? Pisano o tem i rozprawiano u nas dużo — i niema w tem nic dziwnego, że zastanawiając się nad możliwą przyszłą wojną między mocarstwami, które dokonały rozbioru Polski, niejeden w dobrej wierze dochodził do wniosku, że zwycięstwo Niemiec byłoby dla nas szczególnie groźnem i że przeto złem mniejszem jest Rosja.”„ Niebezpieczeństwo wpływów rosyjskich na duszę polską widocznem dla mnie było oddawna; dzwoniłem na alarm w r. 1912 w odczycie, który wygłosiłem we Lwowie i który tu teraz przedrukowuję, ale całą grozę rusyfikacji duchowej objąłem dopiero w czasie wojny, gdy wojska rosyjskie poczęto nazywać u nas „naszemi wojskami. Czy to system rządu rosyjskiego był tak genjalny, że złamał niezłomną, jak się zdawało, oporność polską, czy, przeciwnie, dusza polska uległa niezdrowej hypnozie pod wpływem zetknięcia się z duszą Rosji?”„ Zwalczając maksymalizm rosyjski, nie zwalczam Rosji. Są tam, przynajmniej były, rzeczy piękne i zdrowe, zwłaszcza w literaturze i filozofji. Nie wywarły jednak głębszego u nas wrażenia. Nie zwalczam również, owszem, korzę się przed genjuszem tego, który najwspanialej maksymalizm moralny uosabiał — Lwa Tołstoja. Żądał on od człowieka rzeczy niemożliwych, jednak wierzył w jego moc; z wysokości swojej nie zeszedł i nie był zdolnym zejść, albowiem, głosząc absolutność ideału ewangelicznego, pałał taką nienawiścią grzechu, że równego jemu pod tym względem daremnie szukamy wśród myślicieli i reformatorów świata.”

„Odkrywcza, jak każda książka tej Autorki. Odsłania niebezpieczne związki szaleństwa i szamaństwa w moskiewskiej tradycji kulturowej i politycznej. Foucault w Czechowowskiej Sali numer 6? Nie, to Ewa Thompson otwierająca oczy czytelników na rosyjską geoantropologię przemocy”.

– prof. Andrzej Nowak

Białoruski historyk Anatol Taras podjął się wielkiego dzieła całościowego opisania nie tylko stosunków polsko-rosyjskich, ale również sytuacji wewnętrznej samej Polski,  na przestrzeni ponad 250 lat. W tej popularno-naukowej pracy rozpatrzone zostały wszystkie główne źródła konfliktów oraz konflikty (represje, spiski, konfederacje, powstania i wojny)  pomiędzy Polską a Rosją od początku XVIII w. aż do połowy XX w. Najwięcej uwagi autor poświęcił rozbiorom Rzeczypospolitej w XVIII w.; narodowowyzwoleńczemu ruchowi Polaków i Litwinów w XIX w.; walce zbrojnej bolszewików z odrodzoną Polską w latach 1919-1920; inwazji ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 roku oraz sowietyzacji Polski po 1944 roku.

W tej arcyważnej i niezwykle aktualnej książce wybitny znawca dawnej i współczesnej Rosji prof. Andrzej Nowak odsłania źródła rosyjskiej mentalności cofając się aż do czasów powstania państwa polskiego i Rusi Kijowskiej, kiedy Moskwa była zarośniętym trawą i lasem skrawkiem ziemi w dziczy, prowadząc czytelnika aż do czasów współczesnych i haniebnej inwazji Władimira Putina na Ukrainę. Uczony tłumaczy, że Ruś to nie Rosja, a dziedzictwo tamtej historycznej krainy nie ma nic wspólnego ze współczesną Moskwą.

Rosja przeciwko Polsce, Europie, światu. Książka, dzięki której łatwiej zrozumieć współczesną Rosję. Idea Trzeciego Rzymu, ukrócenie polskiej anarchii, poskromienie tyrana Napoleona, panslawizm, walka cywilizacji, imperium a nacjonalizm, bolszewicka utopia, heartland i modny do dziś euroazjanizm. Fascynująca panorama kilkuset lat rozwoju rosyjskiej myśli politycznej daje jedyną w swoim rodzaju możliwość spojrzenia na świat z perspektywy Moskwy.

Wybór pism jednego z najważniejszych polskich myślicieli politycznych, przenikliwego krytyka komunizmu w wydaniu sowieckim, opisującego bolszewizm jako przejaw głębokiego kryzysu Europy. W swych tekstach pokazywał duchowe i intelektualne korzenie ideologii i praktyki bolszewików, opisywał ich zbrodnicze czyny i wskazywał, jak wielkie zagrożenie stanowią nie tylko dla poszczególnych państw i narodów, ale także dla samej cywilizacji zachodniej. Ukazywał zarazem krótkowzroczność tych, którzy sądzili, że z komunizmem można iść na kompromisy oraz przestrzegał przed zaistnieniem w II RP półbolszewizmu, degenerującego polskie życie i zwiększającego zagrożenie ekspansją sowiecką.