Odyseusze z Dziesiątej Brygady, czyli Pancerni Generała Maczka - Bohdan Królikowski

Bohaterowie i legendarni dowódcy. Po wojnie nie mogli wrócić do Polski. Dawny sojusznik – Wielka Brytania przestała życzliwie traktować wojennych uchodźców w mundurach. Przestali być potrzebni. Aby utrzymać rodziny, kawalerowie orderu Virtuti zostawali barmanami, tapicerami i nocnymi cieciami.

Na londyńskiej paradzie zwycięstwa w 1946 roku, w której obok Anglików i Amerykanów maszerowali nawet sanitariusze z Fidżi i oddziały robocze z Seszeli, zabrakło Polaków. Rząd Jego Królewskiej Mości na dwa tygodnie przed defiladą rozwiązał Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie.

Wznowienie wspomnień generała Stanisława Sosabowskiego – jednej z dramatycznych postaci najnowszej historii Polski, bohatera walk na Zachodzie w czasie II wojny, twórcy pierwszej w historii polskiej formacji spadochronowej. Pierwsza Brygada Spadochronowa zasłużyła się przede wszystkim w bitwie pod Arnhem (Holandia). Wkrótce potem Sosabowski w krzywdzący sposób został przez brytyjskie i polskie dowództwo odsunięty od Brygady. Po wojnie pracował w Anglii jako zwykły robotnik.

Losy gen. Stanisława Maczka odzwierciedlają historię Polski i obrazują niedole, jakich doświadczyli Polacy: życie pod zaborami i udział w I wojnie światowej w szeregach obcej armii, walki o niepodległość, dramat września 1939 roku, formowanie polskich jednostek i wreszcie walka z wrogiem w Europie Zachodniej. A po wojnie największe i najboleśniejsze rozczarowanie: brak możliwości powrotu do Polski i niełatwa egzystencja w nowej ojczyźnie, która zapomniała o wojennych zasługach.

Żołnierze jednostki powietrzno-desantowej pułkownika Sosabowskiego do końca wierzyli, że zostaną wysłani do Polski, by wspierać powstanie warszawskie. Dla dowództwa wojsk alianckich istotniejsze okazało się jednak obarczone dużym ryzykiem oskrzydlenie wojsk niemieckich. Takie obejście umocnień Linii Zygfryda otwierałoby bezpośrednią drogę do przemysłowego serca Niemiec - Zagłębia Ruhry. Niestety, w rejonie Arnhem wypoczywał 2. Korpus Pancerny SS pod dowództwem SS-Obergruppenführera Wilhelma Bittricha, o czym alianci nie wiedzieli. Pomysłodawca operacji Market Garden, gen. Bernard Law Montgomery, oraz głównodowodzący, gen. Dwight David Eisenhower, ignorując obawy niższych oficerów liniowych, w tym pułkownika Sosabowskiego, przyjęli optymistyczny wariant zakładany przez jego brytyjskiego zwierzchnika, gen. F.A.M. Browninga, i przeprowadzili operację. Ta największa akcja powietrzno-desantowa drugiej wojny światowej została okupiona ogromnymi stratami, większymi niż te, jakie wojska alianckie poniosły w Normandii.

Co roku mieszkańcy Driel, miejscowości, w której Brygada Spadochronowa toczyła najcięższe walki, upamiętniają bitwę z września 1944 roku. W 2006 brytyjscy weterani oraz mieszkańcy ufundowali pułkownikowi Stanisławowi Sosabowskiemu pomnik.

Jest to pierwsza pozycja na polskim rynku ukazująca tę jednostkę oraz jej udział w walce na froncie inwazyjnym z punktu widzenia jej bezpośredniego uczestnika, szeregowego żołnierza. Książka wzbogacona jest o nigdy dotąd niepublikowane prywatne zdjęcia i dokumenty.

Oto historia tego, jak Niemcy zaplanowali i przeprowadzili ofensywę. Historia tego, jak najwyższe dowództwo, amerykańskie i brytyjskie, odpowiedziało, by zniweczyć niemiecki plan, gdy już przyjęto do wiadomości, że niemieckie siły ruszyły do ofensywy. Lecz przede wszystkim jest to historia amerykańskiego żołnierza i tego, jak walczył w niezliczonych małych bitwach obronnych, aż w końcu grad niemieckich natarć osłabł, a stojąca za nim siła została rozproszona i wreszcie całkowicie zużyta. To historia drużyn, plutonów, kompanii, a nawet improwizowanych grup, które walczyły wykazując się odwagą, męstwem i determinacją, często bez informacji, łączności czy wiedzy na temat położenia własnych sił. W mniej niż dwa tygodnie przeciwnik został zatrzymany i Amerykanie rozpoczęli przygotowania do wznowienia ofensywy. Choć symbolem tej wytrwałej, dzielnej i udanej obrony stało się Bastogne, poniższa praca stosownie podkreśla kluczowe znaczenie wczesnych amerykańskich sukcesów w powstrzymywaniu ataku poprzez trwanie nieugięcie na pozycjach na południu i północy oraz dezorganizację harmonogramu działań wroga w St. Vith i na mnóstwie mniej znanych, lecz równie ważnych i rozstrzygających pól bitew.

Przegrana kampania 1939 roku pchnęła wielu Polaków na drogi poszukiwania winnych tego błyskawicznego i brutalnego rozwiania snów o mocarstwowości, gotowości i sile. Okazało się, że byliśmy tylko zwarci głównie w nieszczęściu i w tych zwartych szeregach stawialiśmy czoła wszystkim - bijącym w nas przez długie lata wojny - przeciwnościom losu.

(fragment książki)