MARPRESS

„Siła książki Michała Ślubowskiego tkwi w wyborze herstorycznej perspektywy, której dotąd próżno szukać w gdańskiej historiografii. Przedstawia postaci wybranych kobiet, mniej lub bardziej znanych, które żyły i umierały, pracowały i kochały w dawnym Gdańsku. To historia także obyczajów, tradycji i zmagania się z przeciwnościami losu. Ponadto Ślubowskiego cechuje niezwykła umiejętność narracji, snucia opowieści o niełatwych czasach i często dramatycznych wyborach, dzięki czemu Czarownice… czyta się jednym tchem. Tak udany debiut wydawniczy tylko zaostrza apetyt na kolejne książki tego autora, których będę niecierpliwie wyczekiwał”.

Książka jest zbiorem opowieści, anegdot i legend związanych z Wileńszczyzną – rodziną ziemią Autorki.

W sposób niezwykle barwny, często z zachowaniem miejscowej gwary, Autorka oddaje atmosferę i obyczajowość ludzi żyjących w dawnych dworach i miasteczkach Wileńszczyzny w pierwszej połowie XX wieku. Ponadto sięga pamięcią do lat dzieciństwa i młodości, jakie spędziła w ukochanym Wilnie do czasu wybuchu II wojny światowej.

Wydaniu II książki uzupełnia relacjami z podróży do Wilna i do Lwowa, jakie odbyła na przełomie XX i XXI wieku.

Od dawna dręczyła mnie myśl, aby chwycić za pióro i opisać dzieje ludzi z Kresów Wschodnich, o czym przez dłuższy czas kazano milczeć. My, Kresowiacy, doznawaliśmy losu, którego nie należy życzyć żadnemu narodowi. Historia krwią pisana nie może rozpłynąć się w niepamięci jak mgła. Kto zapomina o niej, traci tożsamość. Naród, który nie zna własnej historii, nie ma przyszłości. To na wschodnich rubieżach Rzeczypospolitej od jej zarania dziejów wiecznie płonęły granice. Polacy z orężem odpierali najazdy Tatarów, Turków, uśmierzali bunty Kozaków, powstrzymywali zapędy Moskali, a potem stawili czoła nacjonalistom ukraińskim. Tam się lała ustawicznie krew i w ogniu walki hartował się patriotyzm. Ostatnim ciosem w plecy była agresja sowiecka w 1939 r. i wywózka rodaków na Sybir. W tej Golgocie Wschodu, Kresowiacy przeważali liczebnie. Los sponiewieranych Polaków, wysiedlonych z rodzinnych stron coraz częściej znajduje odzwierciedlenie we wspomnieniach i kronikach, rzadziej jednak w powieściach. Nadal niewiele jest dzieł upamiętniających męczeństwo ludzi, którzy tracili swoją „małą Ojczyznę”.

Drugi tom pt. Krwawe porachunki jest już książką autobiograficzną, wielowątkową. Głównym bohaterem jest chłopiec (autor), ponadto wiele osób, z którymi przeżywał dramatyczne chwile dzieciństwa. Struchlały widzi zbrodnie nacjonalistów ukraińskich. Widzi płonące wsie, rzeź i obronę rodaków. To jego oczyma malowany jest pejzaż Wołynia i dzieje jego rodziny.

W Polsce Ludowej władze dobrze pamiętały, kim są Kresowiacy, dlatego los ich skazany był na dalsze represje i traktowanie w specjalny sposób. Widmo „wrogów ludu i reakcjonistów burżuazyjnych” wisiało wciąż nad nimi. Ci ludzie pamiętali bowiem, co to jest wywózka na Sybir, gułagi czy kołchozy. Pamięć ta była największym zagrożeniem dla umacniającej się władzy ludowej.

Opowieść o ludziach dawnej Wileńszczyzny, mieszkańcach powiatu oszmiańskiego. Centralną postacią jest Józef Masalski. Dzięki własnemu uporowi i pracy zostaje nauczycielem. Staje się autorytetem. Pomaga ludziom nie tylko w sprawach urzędowych, ale i medycznych. Mają do niego zaufanie, bo jest jednym z nich. Pomagają mu budować dom. Żyją rytmem wyznaczonym przez prace w polu i święta. Wojny czy choroby jednoczą ludzi. Świat ten już należy do przeszłości, który warto „ocalić od zapomnienia”.

Książka ma charakter osobistych wspomnień związanych z rodziną Adrjańskich – babcią pisarza, matką, ojcem, kuzynem, znajomymi. Zdarzenia rozgrywają się na tle zapomnianego już krajobrazu: rzek, rozlewisk, bagien, błot, mokradeł, wiosek, przysiółków, rybackich kureni Polesia, wśród którego przewijają się ludzie tamtych okolic tworzący narodowościowo-wyznaniową mozaikę: Polacy, Rosjanie, Ukraińcy, Tatarzy.

Książka powstała w wyniku wieloletnich badań oraz szerokiej kwerendy archiwalnej. Autor podjął w niej próbę całościowego przedstawienia organizacji i działalności polskiego wywiadu wojskowego w Wolnym Mieście Gdańsku w latach 1920-1930. Mimo że obszar ten był szczególnie trudnym do prowadzenia działalności wywiadowczej, to pracę gdańskiej Ekspozytury Oddziału II Sztabu Generalnego (Głównego) Wojska Polskiego, z nielicznymi wyjątkami, Centrala oceniała wysoko.

W publikacji ukazano rywalizację na obszarze WM Gdańska polskich struktur wywiadowczych ze służbami informacyjnymi, głównie radzieckimi i niemieckimi. Ta konfrontacja, jak również wynikające z tego liczne sukcesy, nie byłyby możliwe, gdyby nie doświadczenie i zaangażowanie oficerów kierujących Ekspozyturą: Karola Dubicza, Alfreda Birkenmayera oraz Jana Henryka Żychonia. Ukazano też główne zadania, którymi zajmowała się gdańska agentura, oraz ich rezultaty. Nie zabrakło także opisów niektórych afer szpiegowskich, często z obywatelami Wolnego Miasta Gdańska w roli głównej.

Historia o niezwykłych losach zwykłych ludzi sięgających rodowodem do korzeni węgiersko-polskich, ale na wskroś pomorskich, chociaż kołowrót czasu czynił swoje, wpływając na losy jej bohaterów. Po drodze, którą musieli przebyć, była Wielka Wojna, a potem II wojna światowa, wypędzenia, obozy śmierci, ale było i wiele pięknych miłości, romantycznych wspomnień, za którymi życie przebijało się w pierwszej kolejności. Przebijało się chociażby po to, by można było przeżyć, trwać, kochać i budować na nowo. Niezwykłości w tej książce jest o wiele więcej, a ich znaczenie uwypukla fakt, iż także losy Autorki zwykłymi nie są. Nieczęsto przecież się zdarza, by ktoś miał dwie matki i dwóch ojców, i żeby do napisania książki inspirowały go odnalezione w kufrze na strychu zapiski prababki.

W 1397 roku dokonano lokacji klasztoru i konsekracji kościoła pod wezwaniem św. Brygidy w Gdańsku. W 610. rocznicę tego wydarzenia oddano do rąk Czytelnika książkę szwedzkiego badacza prezentującą spojrzenie uniwersalne; autor wnikliwie, z życzliwością kreśli obraz życia świętej na tle szerokiej panoramy średniowiecznej Europy, jej blasków, cieni i paradoksów. Opowiada o wizjach prorokini, jej podróżach peregrynacjach, krewnych, wreszcie o kontaktach z dostojnikami kościelnymi. Barwny życiorys św. Brygidy sprawia, że książka pełna jest ważnych i fascynujących wiadomości o czasach minionych.