Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego

Polskie kontakty z Kaukazem liczą ponad pół tysiąca lat, obejmujących kilka różniących się długością i intensywnością okresów. Szczególne miejsce zajmują w nich między wojnami światowymi, które przyniosły Polsce i narodom kaukaskim odrodzenie państwowości. Bliskie relacje w przeszłości pozwoliły Polakom poznać najlepiej dwa narody Kaukazu Południowego - Ormian i Gruzinów. Ormianie zajmowali się handlem towarami orientalnymi, które zaspokajały potrzeby zakochanej w sarmackim micie szlachciców. Stworzyli dzięki temu dużą kolonię na ziemiach polskich, co od XVI wieku umożliwiało zintensyfikowanie wzajemnych kontaktów. Już wtedy rozpoczęło się w Polsce mitologizowanie Kaukazu, na którym umieszczano siedziby Sarmatów. W następnych stuleciach, szczególnie w wieku XIX, wzrosło znaczenie relacji polsko-gruzińskich. Dzięki temu na początku wieku XX istniała w Polsce silna tradycja stosunków z Kaukazem, do której odwołali się działacze polityczni walczący o niepodległość.

Ogromne straty demograficzne i terytorialne poniesione przez Ormian w czasie I wojny światowej spowodowały, że nie mogli oni w pełni wykorzystać wówczas szansy odbudowania własnego państwa. Natomiast Gruzini, najsprawniej po wybuchu rewolucji rosyjskiej, przejęli kontrolę nad wydarzeniami politycznymi i podjęli trud zbudowania niepodległego państwa. Zdominowali też scenę polityczną w regionie, umiejętnie wykorzystując znaczenie Tbilisi, które pełniło w okresie panowania rosyjskiego rolę kaukaskiego centrum. W efekcie to na ich kraju skupiła się uwaga polskich polityków, którzy jeszcze przed zakończeniem I wojny światowej podjęli starania o ułożenie relacji z Gruzją. Niepowodzenie tych zabiegów było wynikiem uwarunkowań obiektywnych, niezależnych od obu zainteresowanych nim stron.

Działalność oświatowa i narodowa na galicyjskim Podolu przed pierwszą wojną światową nie cieszyła się zainteresowaniem w polskiej literaturze historycznej. Niewiele też zachowało się na ten temat relacji wspomnieniowych. Stąd zasadne jest przypomnienie tych, które posiadają dużą wartość poznawczą dla podjętej problematyki.

Publikowane relacje uczestników pracy oświatowej na Podolu mają zróżnicowaną objętość i charakter, wynikający w preferencji autorów.

Skromne objętościowo zapiski dorastającej panienki z inteligenckiego domu zaskakują bogactwem i różnorodnością wydarzeń i wątków odnoszących się w tym samym stopniu do prywatnej historii jej wielopokoleniowej i rozgałęzionej rodziny, co do politycznej historii tej części ziem Królestwa Polskiego, przez które kilkakrotnie przechodził jeden z frontów pierwszej wojny światowej.