Księgarnia Akademicka

Książka w sposób monograficzny ukazuje transformację społeczno-gospodarczą Wadowic w okresie przynależności miasta do monarchii habsburskiej. W wielu przypadkach konieczne było odwoływanie się do procesów, które miały charakter ogólnogalicyjski. Dla przykładu wymienię tylko: transformację demograficzną, industrializację, wzrost aktywności społecznej mieszkańców. Tym sposobem na kanwie Wadowic utworzono typowy model średniej wielkości miasta galicyjskiego. Niniejsze studium przypadku wymagało zastosowania analizy porównawczej, która dała pełny obraz i skalę przeobrażeń społeczno-gospodarczych zachodzących w Wadowicach na tle innych ośrodków miejskich Galicji.

Publikowane po latach wspomnienia Franciszka Machalskiego (1904-1979), absolwenta orientalistyki Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, a powojnie profesora iranistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim, mają wyjątkowy charakter. Wśród ponadstutysięcznej rzeszy Polaków – żołnierzy i cywilów, którzy z armią Andersa w roku 1942 przybyli do Iranu, był prawdopodobnie jedynym znającym język perski i jednym z nielicznych posiadających wiadomości o historii i kulturze tego kraju. Ta wiedza i związane z nią szczególne zainteresowanie realiami kraju, w którym ocaleni z sowieckich łagrów i zsyłki Polacy znaleźli schronienie, wyróżnia jego książkę na tle innych wspomnień z Iranu lat II wojny światowej.

Jedno z największych skupisk żydowskich na terenie Rzeczypospolitej w okresie stanisławowskim stworzyła, licząca ok. 3,5 tys. członków , gmina krakowska. Przy czym liczba ta nie obejmowała tylko i wyłącznie mieszkańców Żydowskiego miasta na Kazimierzu. Zaliczano doń bowiem także tych Żydów, którzy osiedli na terenie miejskich i szlacheckich jurydyk oraz w podkrakowskich dobrach ziemskich i kościelnych.

Losy krakowskich Żydów w drugiej połowie XVIII w, którym poświecono niniejszą pracę, są niezwykle istotne i zajmujące. Omawiany okres był bowiem czasem intensywnych i burzliwych przemian politycznych, gospodarczych i administracyjnych nowożytnej Rzeczypospolitej.

Od końca wieku XVI nastąpiły znaczne zmiany w rozmieszczeniu populacji polskich Żydów: mieszkańcy dużych miast królewskich stopniowo przenosili się na wschód Rzeczypospolitej, licznie osiadając w miastach, miasteczkach i wsiach szlacheckich. Tematem niniejszej pracy jest więc sytuacja Żydów w dobrach prywatnych po roku 1539, tj. od momentu rezygnacji przez Zygmunta Starego z jurysdykcji nad Żydami poza miastami królewskimi, do lat dziewięćdziesiątych XVIII wieku, ze szczególnym uwzględnieniem stanu po roku 1648.