IPN

Pod koniec 2016 r. do Oddziałowego Archiwum IPN w Szczecinie zostały przekazane protokoły przesłuchań byłych więźniarek i więźniów obozów koncentracyjnych położonych w Niemczech i na terenach okupowanych przez Niemców. Materiały te zostały sporządzone przez pracowników Polskiego Instytutu Źródłowego w Lund.

Publikacja ta ma na celu nie tylko ukazanie życia codziennego w żeńskim obozie Ravensbrück, lecz także przybliżenie działalności Polskiego Instytutu Źródłowego w Lund jako jednej z polskich placówek naukowych na emigracji.

W węgierskiej historii jest niewiele tak wyróżniających się, a jednocześnie mających wpływ na światowe dzieje wydarzeń, jak rewolucja 1956 r. Jeśli szukamy porównania, to najbliżej jej do Wiosny Ludów - w roku 1956 nieprzypadkowo podążano za wzorcem węgierskich walk o niepodległość z lat 1848-1849, legitymował on bowiem zbrojne starcia z ludźmi uosabiającymi rządy komunistyczne i oddziałami Armii Czerwonej. Sześćdziesiąt lat temu obywatele całego świata podziwiali bohaterską walkę narodu węgierskiego i żywo protestowali przeciw krwawemu tłumieniu rewolucji przez Związek Radziecki.

Poniesione ofiary nie poszły jednak na marne. Węgierska rewolucja ukazała Zachodowi prawdziwą twarz komunistycznej dyktatury i była jednym z pierwszych, ważnych etapów procesu, dzięki któremu nie tylko Węgrzy, ale także obywatele całej Europy Środkowej mogą dziś żyć w warunkach wolności i demokracji. Tym samym rok 1956 był widoczną klęską forsowanej przez komunistów ideologii, większość powstańców bowiem stanowili przedstawiciele najniższych warstw społecznych, robotnicy i młodzież.

Gyula Csics, którego dziennik z tamtego okresu czytelnik trzyma w rękach, w 1956 r. miał 12 lat, i choć sam nie brał udziału w walkach, stał się wiarygodnym kronikarzem ówczesnych wydarzeń. Kronika ta, dzięki swojej specyficznej perspektywie i narracji, ukazuje rewolucję w inny sposób i z odmiennego punktu widzenia niż inne opracowania dotyczące 1956 r.

Książka przybliża Czytelnikowi wielkopolskie dążenia do odzyskania niepodległości przedstawiając w dwunastu artykułach najważniejsze etapy wydarzeń z lat 1918-1919: Sejm delegatów Polaków z wszystkich obszarów byłej Dzielnicy Pruskiej i skupisk Polaków mieszkających głębi Rzeszy Niemieckiej, charakterystyczne przykłady przejmowania władzy w wielkopolskich miasteczkach, walki zbrojne, w tym zdobycie lotniska na Ławicy i walki o granice. Podjęto też ważny wątek upamiętniania tych wydarzeń w II Rzeczypospolitej Polskiej i po wojnie i obecnie. Całość wzbogacają ciekawe fotografie.

Wspomnienia wojenne z lat 1918-1920, dotyczące konfliktu niepodległej Polski z bolszewicką Rosją, to cenne źródło do poznania dziejów oddziału kawalerii II Rzeczypospolitej, który nie został jeszcze w sposób wyczerpujący opisany, a mianowicie 13. Pułku Ułanów Wileńskich. Autorem wspomnień jest pochodzący z ziemi szczuczyńskiej ułan 13. pułku Stefan Szyłkiewicz.

Podejmując się w latach sześćdziesiątych XX w. opisania wydarzeń wojennych, których był uczestnikiem, stworzył niemal kronikę szlaku bojowego pułku wiodącego od Szczuczyna przez Brześć, Kobryń, Pińsk, Baranowicze, Kojdanów, Mińsk, Borysów, Połock i Wilno po udział w bitwie warszawskiej, a następnie walki o Litwę Środkową. Nie spodziewał się jednak, że praca ta ściągnie na niego represje. Inwigilowany przez organy bezpieczeństwa PRL, ograbiony przez nie z posiadanych egzemplarzy wspomnień, które trafiły na lata do esbeckich archiwów, Szyłkiewicz zmarł w 1979 r., nie doczekawszy się ich zwrotu. Dziś, w setną rocznicę odzyskania niepodległości, wspomnienia powracają i miejmy nadzieję trafią do powszechnego obiegu, świadcząc o wysiłku polskiego oręża na rzecz Niepodległej.

Zakulisowe rozmowy przywódców polskich na uchodźstwie, polityków sowieckich, brytyjskich i amerykańskich, konflikty interesów między głównymi siłami sceny politycznej czasów II wojny światowej, nieporozumienia na szczeblu dyplomatycznym, błędna interpretacja faktów oraz słów adwersarzy i wreszcie powstanie w 1941 r. Armii Andersa oraz jej ewakuacja do Iranu w 1942 r. Temu właśnie poświęcona jest książka Sławomira Kalbarczyka.

Komiks dla młodzieży znanego lubelskiego rysownika Tomasza Wilczkiewicza opowiada o wydarzeniach w Lublinie na przełomie października i listopada 1918 r. Bohaterami są młodzi mieszkańcy miasta starający się czynnie uczestniczyć w dziejącej się na ich oczach historii. Po 123 latach zaborów Polska odzyskuje niepodległość. Rozbrajanie Austriaków, ustąpienie generalnego gubernatora, próba utworzenia nowego rządu przez Radę Regencyjną, powstanie Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej. Wartka akcja, ciekawe dialogi w atrakcyjnej dla młodzieży formie komiksu.