IPN

Album został opracowany w ramach, realizowanego od kilku lat, projektu stworzenia syntezy dziejów Lubelszczyzny w XX w. Inspiracją dla autorów było interesujące zjawisko kulturowe, jakim jest niesłabnące zainteresowanie przeszłością "małej ojczyzny". W wizualnej formie chcieliśmy pokazać specyfikę regionu w latach międzywojennych. Mamy nadzieję, że nasza propozycja będzie wartościowym dopełnieniem pracy specjalistów różnych dziedzin, którzy wspólnym wysiłkiem opracowali dwutomową syntezę dziejów Lubelszczyzny w latach 1918-1939. Dokonując wyboru ikonografii do niniejszej publikacji, kierowaliśmy się wynikami ich badań.

Album poświęcony jest ziemi nowogrodzkiej w latach międzywojennych. Pokazuje odbudowę regionu zrujnowanego przez dwie wojny – światową i bolszewicką, polskie życie społeczne i gospodarcze, administrację, szkoły i działalność oświatową, życie kulturalne i religijne, sądy, policję, straż pożarną, koleje, jednostki Wojska Polskiego stacjonujące na tym terenie. Na starych fotografiach zobaczymy też życie codzienne mieszkańców, ludzi przy codziennej pracy i przy święcie. Ujrzymy też postacie odgrywające istotną rolę w życiu województwa nowogródzkiego.

Pierwsza z planowanego cyklu publikacji poświęconych siedzibom ziemiańskim na ziemiach wschodnich II RP, ich dziejom oraz znanym i mniej znanym właścicielom i mieszkańcom. Uwzględniono nie tylko pałace i zamki, lecz także wiele obiektów mniejszych i skromniejszych, mało znanych lub pomijanych w literaturze fachowej i w przewodnikach turystycznych. Niemal wszystkie obiekty autor opracowania odwiedził osobiście (niektóre po kilka razy), wykonując przy tej okazji dokumentację fotograficzną, badając ich obecny stan zachowania oraz sposób użytkowania.

W trzecim tomie "Kresowych rezydencji" przedstawiono ponad 150 miejscowości z zespołami rezydencjalnymi położonych na terenie przedwojennych województw poleskiego i białostockiego - w jego wschodniej części, która po II wojnie światowej pozostała za wschodnią granicą Polski, czyli na Grodzieńszczyźnie. Jest to zaledwie około 15 procent dawnych siedzib ziemiańskich, które znajdowały się na tym terenie do II wojny światowej, ale warto pamiętać, że jedynie w połowie opisanych dawnych majątków zachowały się obiekty główne, czyli dwory, pałace czy zamki.

Album jest pierwszą monograficzną publikacją poświęconą mjr. Marianowi Bernaciakowi, w której znalazło się wiele nieznanych dotąd dokumentów i zdjęć, pochodzących z trudno dostępnych archiwów i zbiorów prywatnych lub niedawno przypadkowo odnalezionych.

Książka uzupełnia obecną w nauce polskiej lukę w zakresie opracowań dotyczących ukraińskiego nurtu chrześcijańskiego związanego z biskupem stanisławowskim Grzegorzem Chomyszynem. Ukazuje jego funkcjonowanie oraz zasięg oddziaływania w życiu politycznym Ukraińców. Prezentuje rolę, jaką w nim odegrał duchowny, a także działalność organizacji i partii chrześcijańskich, które wspierał. W książce przedstawiono m.in. proces powstawania tych ugrupowań oraz przybliżono ich oblicze ideowe. Ukazano również stosunek UChO, UKNP i UNO wobec problemów istotnych nie tylko dla Ukraińców, lecz także dla Polaków.

W 1925 r. zebrana wokół biskupa stanisławowskiego Grzegorza Chomyszyna grupa greckokatolickiego duchowieństwa oraz inteligencji utworzyła we Lwowie Ukraińską Chrześcijańską Organizację. W 1930 r. w jej miejsce powołano Ukraińską Katolicką Partię Ludową, która w 1932 r. została przemianowana na Ukraińską Odnowę Ludową. Wspierający ich działalność duchowny stał na stanowisku lojalności wobec państwa polskiego, przekonując, że nie stanowi ona przeszkody w walce o prawa Ukraińców. Wierzył, że UNO zdoła odnowić ukraińskie życie narodowe na zasadach chrześcijańskich i przygotuje Ukraińców do stworzenia własnej państwowości. Przewidywał, że początkowo nie znajdzie ona zbyt wielu zwolenników, zdawał sobie jednak sprawę z tego, iż ,,nie w liczbie siła", gdyż ,,chwasty i burzany rosną prędko, ale też i prędko giną. Dąb rośnie pomału, ale za to trwa przez stulecia".

Wspomnienia Heleny Popek dotyczą jednego z najtragiczniejszych wydarzeń nie tylko najnowszej, ale także całej ponadtysiącletniej historii Polski, jakim było ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach mieszkańcach Wołynia, Małopolski Wschodniej, a częściowo także Podkarpacia i Lubelszczyzny. 

Biografia Augusta Hlonda może uchodzić za symbol losu Polaków żyjących na przełomie XIX i XX w. Wzrastanie w tęsknocie za ojczyzną – wymarzoną i, zdawać by się mogło, nieosiągalną. Patriotyzm dnia codziennego, przejawiający się w działalności społecznej i kulturalnej, a także przeżywany niejednokrotnie z daleka, tak jak w wypadku młodego Augusta Hlonda, który musiał wyjeżdżać w związku z nauką i pracą duszpasterską. I w końcu – gdy ziścił się sen pokoleń – radość z odzyskanej ojczyzny, a zaraz potem praca nad jej odbudową – przerwana przez wojnę i dramat emigracji. Powrót do zniszczonego kraju i kolejna walka, tym razem z bezbożnym komunizmem. Te wszystkie elementy biografii prymasa Hlonda mogłyby opisywać dzieje setek tysięcy Polaków. Dlatego wygłoszone po przyjeździe do kraju słowa, że „Polska żyje nadal pod znakiem krzyża, chce iść w przyszłość z Chrystusem”, brzmią tak autentycznie i oddają pełnię jego doświadczeń.

Zakulisowe rozmowy przywódców polskich na uchodźstwie, polityków sowieckich, brytyjskich i amerykańskich, konflikty interesów między głównymi siłami sceny politycznej czasów II wojny światowej, nieporozumienia na szczeblu dyplomatycznym, błędna interpretacja faktów oraz słów adwersarzy i wreszcie powstanie w 1941 r. Armii Andersa oraz jej ewakuacja do Iranu w 1942 r. Temu właśnie poświęcona jest książka Sławomira Kalbarczyka.

Album poświęcony życiu i działalności politycznej Romana Dmowskiego.