IPN

Komiks dla młodzieży znanego lubelskiego rysownika Tomasza Wilczkiewicza opowiada o wydarzeniach w Lublinie na przełomie października i listopada 1918 r. Bohaterami są młodzi mieszkańcy miasta starający się czynnie uczestniczyć w dziejącej się na ich oczach historii. Po 123 latach zaborów Polska odzyskuje niepodległość. Rozbrajanie Austriaków, ustąpienie generalnego gubernatora, próba utworzenia nowego rządu przez Radę Regencyjną, powstanie Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej. Wartka akcja, ciekawe dialogi w atrakcyjnej dla młodzieży formie komiksu.

Publikacja składa się z dwóch części: naukowej i źródłowej.

W pierwszej swoje artykuły zaprezentowali: dr hab. prof. UJK Jerzy Gapys, dr hab. Elżbieta Słabińska, dr Edyta Majcher-Ociesa, dr Tomasz Domański, dr Marek Maciągowski, Agnieszka Dziarmaga i Bartłomiej Gierasimowicz. Dotyczą one: kultury i przejawów religijności społeczności wyznania mojżeszowego, szkolnictwa, aktywności gospodarczej ludności żydowskiej, wizerunku Chmielnika jako przykładowego sztetla tego okresu, eksterminacji Żydów podczas II wojny światowej oraz Polaków ratujących Żydów. Ostatni tekst zajmuje się kwestiami wykorzystania prac nadesłanych na konkurs w procesie edukacyjnym. Artykuły znajdujące się w pierwszej części opierają swój wywód na pracach konkursowych. Uzupełniają i prostują informacje przekazane przez rozmówców.

W drugiej części publikacji zaprezentowane zostały prace nadesłane na konkurs „Nasi sąsiedzi – Żydzi”. Są to wywiady przeprowadzone z osobami, najczęściej Polakami, pamiętającymi czasy II Rzeczypospolitej i II wojny światowej, na temat żyjących wówczas Żydów. W trzech edycjach konkursu „Nasi sąsiedzi – Żydzi” wzięło udział 58 uczniów, którzy przygotowali 33 wywiady. Prace uzupełniają 33 zdjęcia. Uczniowie przeprowadzili wywiady z 47 osobami. Rozmówcy nastawieni byli pozytywnie do społeczności żydowskiej, ale pojawiły się również wypowiedzi krytyczne. Analizując relacje, należy pamiętać, że są to wspomnienia osób, które podczas wojny były dziećmi.

Ludwik Muzyczka był jednym z najmłodszych legionistów, walczył podczas wojny 1918-1921 i II wojny światowej. W okresie dwudziestolecia był działaczem młodzieżowym, lewicowym, piłsudczykiem, urzędnikiem, członkiem Związku Strzeleckiego. Podczas II wojny światowej odegrał dużą rolę w tworzeniu Państwa Podziemnego, szczególnie na obszarach: organizacyjnym, politycznym i społecznym. Prezentowana publikacja jest szerszym ujęciem biografii Muzyczki, koncentruje się zwłaszcza na okresie od 1939 r. Autor wykorzystał w niej notatki z rozmów z Muzyczką, rozmowy zapamiętane, dokumenty prywatnych archiwaliów oraz akta IPN, opracował też kilka szczegółowych szkiców.

Archidiecezja lwowska obrządku łacińskiego w 1939 r. liczyła 754 kapłanów diecezjalnych. W czasie II wojny światowej zginęło 92 kapłanów tej archidiecezji. Przez cały okres wojny i okupacji trwała eksterminacja i ekspatriacja Polaków, a wśród nich księży katolickich. Apogeum tych tragicznych procesów przypadło na lata 1945?1946 po decyzjach w kwestii granic państwowych podjętych przez wielkie mocarstwa w Jałcie w 1945 r. Duchowieństwo i wierni byli wywożeni głównie na Ziemie Zachodnie i Północne (Ziemie Odzyskane).

Publikacja zawiera 636 biogramów księży wyświęconych do 1945 r., którzy zostali zmuszeni do opuszczenia terytorium archidiecezji lwowskiej. Autor w swojej pracy oparł się głównie na materiałach przechowywanych w archiwach diecezjalnych i zakonnych oraz na źródłach drukowanych i opracowaniach.

Symboliczną i legendarną postacią z okresu walk w obronie Warszawy stał się odważny ochotnik kapelan wojskowy ks. Ignacy Skorupka, poległy w boju pod Ossowem 14 sierpnia 1920 r., pośmiertnie awansowany do stopnia majora i odznaczony orderem Virtuti Militari klasy 5 i Krzyżem Niepodległości (1933), w 2010 r. uhonorowany Orderem Orła Białego. W narodowe dzieje ks. Skorupka wpisał się ceną, jaką przyszło płacić pokoleniu II Rzeczypospolitej za obronienie dopiero co wywalczonej wolności.

Publikacja ukazuje przestępcze działania Służby Bezpieczeństwa i jej agentury oraz Milicji Obywatelskiej podejmowane w latach 1976?1988 wobec osób zaangażowanych w ruch pątniczy oraz nieugiętą postawę przytłaczającej większości uczestników pielgrzymek na Jasną Górę, zarówno duchownych, jak i świeckich.

W II tomie "Kresowych rezydencji" opisano ponad 120 miejscowości z zespołami rezydencjalnymi położonych na terenie przedwojennego województwa nowogródzkiego. Jest to zaledwie około 10 procent ogólnej liczby siedzib ziemiańskich znajdujących w tym województwie przed 1939 r. Większość z nich przestała istnieć podczas XX-wiecznych zawieruch dziejowych, ale te ocalałe i pozostałości tych zniszczonych stanowią cenne pamiątki po ich dawniejszych właścicielach i pomniki dramatycznych dziejów tej ziemi.

Współczesnemu Polakowi Nowogródczyzna kojarzy się głównie z urodzonym tu naszym wieszczem – Adamem Mickiewiczem. Kanoniczny obraz „nowogródzkiej strony” tworzą wyjęte z jego dzieł opisy Soplicowa i zamku „na barkach nowogródzkiej góry”. Wspaniałym dopełnieniem tych klasycznych tekstów są zdjęcia mistrza fotografii Jana Bułhaka – także rodowitego nowogródczanina. Nie ma również świadomego rodaka, który nie słyszałby o położonym na Nowogródczyźnie Nieświeżu – wielkim zespole rezydencjalnym stanowiącym przez kilka stuleci główną siedzibę Radziwiłłów – najpotężniejszego rodu magnackiego w dziejach Rzeczypospolitej.

W książce zostały omówione niezwykle skomplikowane relacje religijne i narodowościowe na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej.

Autor swoje zainteresowania koncentruje na terenach, gdzie występowała zacięta rywalizacja polsko-ukraińska o sympatie miejscowej ludności. W sensie terytorialnym chodzi tu o dawną Galicję Wschodnią łącznie z zachodnią Łemkowszczyzną oraz o część dawnego zaboru rosyjskiego, tj. Wołyń, południowe Polesie, Podlasie oraz Chełmszczyznę.

Autor poddaje analizie funkcjonowanie terenowych komórek operacyjnych Oddziału II SG, które działając w ramach Dowództwa Okręgu Korpusu nr IX oraz Korpusu Ochrony Pogranicza, prowadziły rozpoznanie kontrwywiadowcze na pograniczu wschodnim RP w okresie międzywojennym.

Celem jego badań było nie tylko zdiagnozowanie działalności kontrwywiadu wojskowego realizowanej w ówczesnych warunkach, ale również wykazanie stopnia skuteczności podejmowanych wysiłków w walce ze szpiegostwem i dywersją.