Zwaśnieni monarchowie. Europejskie trony w przeddzień katastrofy 1914 roku - Theo Aronson

Dwudziesty wiek wybuchł w 1914 roku w Sarajewie Od wielu lat historycy przekonują, że druga wojna światowa była tylko dogrywką pierwszej. Nie da się zrozumieć nie tylko dziejów drugiej wojny światowej, ale i całej współczesnej historii Europy i świata bez znajomości Wielkiej Wojny – praprzyczyny wszystkich najważniejszych zjawisk naszych czasów. Na polach bitew pojawiły się wtedy mordercze wynalazki i technologie, a w okopach tej wojny dojrzewały idee systemów totalitarnych. 

Nazwano ją Wielką, bo żadna poprzednia nie wstrząsnęła tak światem jak ona. Odebrała życie milionom ludzi, pogrzebała i zrodziła imperia. Zasiała ziarno konfliktów, które do dziś trapią świat, ale też przyniosła wolność wielu narodom, w tym Polakom. Miała być ostatnią, lecz minęło ledwie 21 lat, gdy wybuchła kolejna – tak koszmarna, że przesłoniła w ludzkiej pamięci swą straszną poprzedniczkę. I wojna światowa, jej przyczyny, przebieg i dalekosiężne konsekwencje dziś – sto lat od jej wybuchu – wymagają przypomnienia i objaśnienia. 

O polskiej V Dywizji Syberyjskiej wiadomo niewiele. Utworzona we wschodniej Rosji, która w 1918 roku była areną zmagań militarnych bolszewików, wojsk białych, oddziałów czeskich, polskich... zgromadziła 11 tysięcy żołnierzy. Tytułowy ochotnik – Stanisław Bohdanowicz daje wyjątkowo cenne świadectwo działalności tej formacji. Autor, choć jako szeregowiec nie mógł wnikliwie obserwować działań dowództwa, przekazał prawdziwy obraz warunków, w jakich powstawała Dywizja, losy żołnierzy, a także czas, kiedy w Rosji rodził się bolszewizm.

Wznowienie słynnego, nagrodzonego Pulitzerem dzieła legendarnej amerykańskiej historyczki i reporterki.

Sierpniowe działa to monumentalny fresk przedstawiający skomplikowaną politykę europejskich mocarstw w przededniu I wojny światowej i dający dokładny opis działań militarnych pierwszego jej miesiąca. Barbara W. Tuchman nie tylko w ciekawy, niezwykle wciągający i niemalże powieściowy sposób opowiada militarno-polityczną historię konfliktu, ale również, bazując na dokumentach z epoki i wplatając liczne cytaty z dzienników i pamiętników osób nierzadko decydujących o losach narodów, kreśli ciekawy kontekst społeczny i w przenikliwy sposób punktuje kosztowne błędy, które popełniali politycy i generałowie, często powodowani wybujałą ambicją lub po prostu ignorancją.

Najlepsza jednotomowa historia Wielkiej Wojny! 

W tym wielkim dziele słynny historyk Peter Hart analizuje ten konflikt, łącząc wyniki najnowszych badań historycznych z relacjami świadków wydarzeń. Cytowane wypowiedzi generałów i admirałów pozwalają zrozumieć przyczyny podejmowanych przez nich działań, a obrazowe relacje ich podwładnych ukazują straszliwe skutki zaciętych walk. Hart skupia się przede wszystkim na aspekcie strategicznym wojny i rozwoju taktyki wojennej oraz na wprowadzanych nowinkach technicznych, które miały decydujący wpływ na jej wynik.

Oddaję do rąk czytelnika wspomnienia doktora i chirurga Wojciecha Jedliny-Jacobsona, który w sierpniu 1914 roku został zmobilizowany, jako lekarz III batalionu 49. Pułku Piechoty, 8. Brygady Piechoty z 4. Dywizji Piechoty. Jednostka ta wchodziła do II Korpusu Armijnego, a ten do 1. Armii dowodzonej przez generała Alexandra von Klucka, której postawiono zadanie okrążenia i zdobycia Paryża. Zgodnie z przysięgą lekarską dr Jacobson niósł pomoc medyczną dla wszystkich rannych znajdowanych na pobojowiskach, czy dostarczanych na punkt opatrunkowy batalionu. W roku 1914 na froncie zachodnim uczestniczył ze swoim pułkiem w bitwie nad rzeką Gette, pod Mons, nad rzeką Sommą, pod Senlis i Ourcq, nad rzeką Aisne, pod Roye, Soupir, Ypres, a pod koniec 1914 roku na froncie wschodnim w bitwie pod Łodzią oraz nad Rawką i Bzurą. Dr Jacobson nie ukrywał, że był Polakiem, co wielokrotnie wzbudzało podejrzenia przełożonych o nielojalność i wypominanie, że był „przyjacielem Francuzów”. Autor wspomnień szczególnie dużo miejsca poświęcił niemieckim zbrodniom wojennym w Belgii, przytaczając wiele szczegółów z wydarzeń, których był świadkiem. 

Album przywraca pamięć o milionach uchodźców i ofiarach gigantycznych zmagań, które naznaczyły tę część Europy. Autor przypomina całą historię ważnej dla Polaków wojny, choć nie była to polska wojna – to fragment wspólnej historii kilkunastu narodów.

Publikacja nie jest jedynie zbiorem suchych faktów historycznych, okraszonych przypadkową ikonografią. Oddaliśmy głos świadkom epoki, a setki niepublikowanych fotografii przybliżają czasy, w których śmierć milionów ludzi mieszała się z nadzieją na lepsze – lub chociaż inne – Jutro.

Rok 1914 zmienił świat na zawsze. Europa osunęła się w otchłań. W ciągu następnych lat ofiary wojny – które ostatecznie przyszło liczyć w milionach – ginęły w walkach, których jedynym rezultatem bywało często zdobycie przez którąś ze stron niewielkiego skrawka błotnistego gruntu. Rok 1914 pogrzebał La Belle Époque i wprowadził kontynent na drogę wiodącą ku bolszewickiemu przewrotowi i faszyzmowi. Był to rok, który – jak żaden inny przed nim – ukształtował przyszłość Europy.

W swojej pasjonującej książce Paul Ham z lekkością powieściopisarza i wnikliwością historyka opisuje niezwykle skomplikowany splot okoliczności, które doprowadziły do katastrofy niemającej precedensu w dziejach świata.