Za kulisami wywiadu i dyplomacji. Polski wywiad wojskowy 1918 - 1945 - Piotr Kołakowski, Andrzej Pepłoński

Kontynuacja prestiżowego wydania dotyczącego kontrwywiadu II RP

Jest upalny 22 lipca 2006 r. Kolejna rocznica ogłoszenia manifestu PKWN w Moskwie, który dał formalny początek państwowości Polski Ludowej. Decyzją władz RP zostaję przewodniczącym Komisji ds. Likwidacji Wojskowych Służb Informacyjnych. Gdy kilka dni później z pierwszej ręki zapoznaję się z mentalnością wysokich oficerów tej służby, postanawiam ustalić i zrozumieć, jak to się stało… Jak to się stało, że w Warszawie, w gmachu przy al. Niepodległości, przez tyle lat funkcjonował jeden z najważniejszych instrumentów podległości naszego kraju.
Jak to się stało, że dopiero w siedemnastym roku budowania demokratycznej Polski rozmontowano tę postsowiecką redutę zlokalizowaną w najdalej na wschód położonym kraju zachodniej części Europy. I jak to się stało, że do realizacji tego zadania polskie państwo wyznaczyło doktora nauk historycznych.

Zagadnienie funkcjonowania wywiadu Wojska Polskiego (Oddział II w latach 1918–1945 kolejno: Sztabu Generalnego, Sztabu Głównego, Sztabu Naczelnego Wodza, Oddziału Informacyjno-Wywiadowczego Sztabu Naczelnego Wodza) stanowi już od kilku dziesiątków lat przedmiot badań polskich historyków. Mimo ukazania się szeregu cennych publikacji, nadal pozostaje duże pole dla badań nad tematami dotąd niepodjętymi lub wymagającymi poczynienia istotnych korekt w dotychczasowych ustaleniach. 

Wojny o Kresy Wschodnie lat 1918-1920 stanowiły wydarzenie ogromnej wagi dla losów odrodzonej Polski. Angażowały wielomilionowe rzesze Polaków, ich bezpośrednich uczestników. Miały wielki wpływ na politykę II Rzeczypospolitej w całym dwudziestoleciu międzywojennym. Mimo to nie doczekały się one, jak dotąd, literatury historycznej na miarę ich znaczenia. Brak jest w polskiej historiografii monograficznego opracowania tego tematu. Ukazują się prace obejmujące każdą z tych wojen z osobna. Tymczasem miały one wiele cech wspólnych, których łącznikiem było militarne wywalczenie prawa Polaków do włączenia w skład II Rzeczypospolitej Kresów Wschodnich. Monografia ta ma za zadanie wypełnić tę lukę.

Książka przybliża Czytelnikowi wielkopolskie dążenia do odzyskania niepodległości przedstawiając w dwunastu artykułach najważniejsze etapy wydarzeń z lat 1918-1919: Sejm delegatów Polaków z wszystkich obszarów byłej Dzielnicy Pruskiej i skupisk Polaków mieszkających głębi Rzeszy Niemieckiej, charakterystyczne przykłady przejmowania władzy w wielkopolskich miasteczkach, walki zbrojne, w tym zdobycie lotniska na Ławicy i walki o granice. Podjęto też ważny wątek upamiętniania tych wydarzeń w II Rzeczypospolitej Polskiej i po wojnie i obecnie. Całość wzbogacają ciekawe fotografie.

11 listopada 1918 r. Polska odzyskuje niepodległość. Tego samego dnia w Compiègne zostaje podpisany rozejm pieczętujący klęskę Cesarstwa Niemieckiego w Wielkiej Wojnie. To fascynujący szkic historyczny o tym przełomowym dla dziejów Polski i Europy okresie, którego bohaterami są wizjonerzy nowego świata i przedstawiciele starego porządku, agenci tajni i jawni, spiskowcy, mężowie stanu i lokalni politycy, artyści i żołnierze, postaci wybitne i zwykli ludzie. Są tu i wielka polityka, i normalne życie, a osią tej opowieści o budowie Niepodległej są sprawy zaboru najrzadziej opisywanego – pruskiego.

Jak zapewnić nowo powstałemu bolszewickiemu państwu okres oddechu dla ustabilizowania sytuacji wewnętrznej? Jak uniknąć interwencji zbrojnej państw zachodnich, oszukując „białą” emigrację i obce wywiady? Wystarczy rozgłaszać, że Związek Sowiecki upadnie z hukiem, bo na jego terenie działa rozbudowana konspiracja, która obali władzę czerwonych? Jak zwabić przy okazji liderów „białej” rosyjskiej opozycji do Rosji i jak przewerbować oficerów służb zachodnich penetrujących Bolszewię?

Pomysł tej – nie da się ukryć – błyskotliwej operacji wyszedł z gabinetu Feliksa Dzierżyńskiego. „Trust“ to precyzyjnie przygotowana i brawurowo poprowadzona akcja dezinformacyjna – matka wszystkich późniejszych akcji sowieckich służb wywiadu. Czerwona bezpieka stworzyła fikcyjną organizację podziemną „przygotowującą przewrót“ w Sowieckiej Rosji i restaurację dawnej władzy.

Smutną rolę w tej paneuropejskiej zagrywce odegrał polski wywiad, wywiedziony umiejętnie w pole.­

Rosyjskie służby przejęły aktywa wywiadowcze swoich sowieckich poprzedniczek i udoskonaliły akcje dezinformacyjne montowane według schematu kombinacji Trust.

Postsowieckie służby wciąż wmawiają nam, że właściwie ich nie ma, że są bezsilne, że nie wpływają na wydarzenia w naszym kraju. A nasza podejrzliwość to tylko kompleksy i rusofobia. Przyszło nam zatem żyć w rozkwicie akcji Trust 2.0, choć nie chcemy tego przyjąć do wiadomości. Nie znamy rozmachu działań skierowanych przeciwko Polsce, ale możemy podejrzewać, że następcom Dzierżyńskiego z FSB nie brakuje fantazji i – znajomości charakteru Polaków.

Sprawdźmy jak wyglądał mechanizm działania pierwowzoru tych operacji.

Wyselekcjonowani agenci operacji „Trust” ruszyli na Zachód, szukając sprzymierzeńców. Przekonali rządy, służby państw zachodnich i media o słabości sowieckich sił, o nieuchronności upadku Związku Sowieckiego, a przy okazji przejęli wszystkie fundusze przeznaczone na wspomożenie „opozycji”. Państwa zachodnie w znacznym stopniu sfinansowały więc akcję wymierzoną przeciwko sobie.

Do wybuchu drugiej wojny światowej Sowieci przeprowadzili 40 operacji według metodyki Trustu. Po kapitulacji III Rzeszy, kolejne klony Trustu – zwane dwojnikami, zostały zrealizowane na Ukrainie – w ramach zwalczania UPA (akcja „Arsenał 1”), i w Polsce, gdzie ubecja stworzyła całą fikcyjną V komendę WiN (akcja „Cezary”).

Autorzy, znani badacze tajemnic historii, piszą o nieznanych faktach, tajnych dokumentach, ważnych spotkaniach, a także o operacjach specjalnych, w czasie których zdobywano Enigmę. Impulsem do wydania publikacji było otwarcie Centrum Szyfrów Enigma w Poznaniu.

Zagadnienie funkcjonowania wywiadu Wojska Polskiego stanowi już od kilku dziesiątków lat przedmiot badań polskich historyków. Mimo ukazania się szeregu cennych publikacji, nadal pozostaje duże pole dla badań nad tematami dotąd niepodjętymi lub wymagającymi poczynienia istotnych korekt w dotychczasowych ustaleniach. Główną przyczyną takiego stanu rzeczy jest fakt powolnego ujawniania materiałów "wywiadowczej" proweniencji, a więc tzw. "wrażliwych" i "zastrzeżonych" z różnych zresztą powodów, często politycznych. Stopniowe ujawnianie zawartości archiwów krajowych, co dotyczy np. zbiorów dostępnych obecnie w CAW (poprzednio przechowywanych w MSW, a także tych pochodzących z archiwów rosyjskich), a ostatnio również z IPN (Centrala i Oddziały) pozwala na dalsze prowadzenie badań znacznie pogłębionych i dotyczących różnych aspektów działalności polskiej "dwójki". Zamiarem niniejszej publikacji, która stanowi zbiór artykułów autorstwa badaczy wywodzących się z kilku ośrodków akademickich, archiwistów, pracowników IPN, Straży Granicznej, jest przybliżenie czytelnikowi tej tematyki z uwzględnieniem rezultatów ich najnowszych badań. 

Kolejny tom pracy zbiorowej, która stanowi zbiór artykułów autorstwa badaczy wywodzących się z kilku ośrodków akademickich, archiwistów, pracowników IPN, jest przybliżeniem czytelnikowi tej tematyki z uwzględnieniem rezultatów ich najnowszych badań. 

Zamiarem niniejszej publikacji, która stanowi zbiór artykułów autorstwa badaczy wywodzących się z kilku ośrodków akademickich, archiwistów, pracowników IPN, Straży Granicznej, jest przybliżenie czytelnikowi tej tematyki z uwzględnieniem rezultatów ich najnowszych badań.