Wyjechać z miasta... Mieszkańcy Warszawy wobec podróży, turystyki i wypoczynku na przełomie XIX i XX wieku - Olkuśnik Marek

Warszawa lat trzydziestych XX wieku była miastem z pogranicza przeszłości i nowoczesności. Jeszcze świeciły w niej latarnie gazowe, a po kocich łbach jeździły dorożki, wozy towarowe ciągnięte przez perszerony, w większych ulicach hałasowały tramwaje. W tę przeszłość wjeżdżały automobile, sygnalizując swoją obecność dźwiękiem trąbek. Chodniki wypełniał tłum przechodniów, obok ludzi ubranych bogato widziało się kobiety w chustach na głowie, mężczyzn w czapkach maciejówkach, brodatych żydów w chałatach...

W głębi duszy ludzkiej drzemie nigdy nienasycona żądza krwi i widoku cierpienia. Historia bytu człowieczego widziała niejednokrotnie krwawą bestię, upitą sadystycznym szaleństwem, gdy ta serwowawszy wątłe pęta szlachetniejszych nakazów, występowała w całej swej dzikiej grozie - zapisał dawno zapomniany reporter w Kurierze Porannym 5 sierpnia 1931 roku.

Ta ciekawość jest niezmienna, a historie sprzed dziesiątek lat wciągają tak samo, jak gdyby działy się dziś, obok nas.

Zabieram Państwa na spacer po mrocznej stronie naszego miasta.

"Kronika Miasta Poznania", tak wierna swojemu miastu, po raz pierwszy w kilkudziesięcioletnich dziejach wyszła poza granice Poznania, poświęcając bieżący tom Puszczykowu, którego rozwój w ciągu ponad stu ostatnich lat ściśle był związany ze stolicą Wielkopolski. Pięknie usytuowane i znane z okazałych willi podpoznańskie letnisko swój wielki rozkwit przeżywało w pierwszej połowie XX wieku, gdy w ciągu zaledwie jednej niedzieli przyjeżdżało tutaj "na wypoczynek" około 30 tysięcy poznaniaków. Wielu z nich, z prezydentem Cyrylem Ratajskim na czele, zdecydowało się osiąść w Puszczykowie na stałe, co nadawało miejscowości dodatkowego splendoru i uwypuklało jego wyjątkowy charakter.

Opowieści i gawędy krajoznawcze o mazowieckiej prowincji – tym razem o bliskim otoczeniu Warszawy. O podmiejskich odpustach na Bielanach w przeszłości, o znanych z wyjazdów warszawiaków na wilegiatury i letniska Świdrze, Aninie, Podkowie Leśnej czy Zalesiu Górnym, o istniejących uzdrowiskach, np. w Konstancinie i o już zapomnianych, jak np. w Nowym Mieście nad Pilicą. Także o skrytych w cieniu drzew rezydencjach szlacheckich w Radziejowicach, Oborach i Młochowie. O podwarszawskiej przyrodzie nad Wisłą, w Puszczy Kampinoskiej i Lasach Chojnowskich, o bytujących w sąsiedztwie Warszawy wilkach i bobrach, o narodowym godle – bieliku, oraz o kormoranach, w poszukiwaniu których nie trzeba jeździć już na Mazury, bo jest ich tutaj całe mnóstwo.

W listopadzie 1918 roku Warszawa stała się stolicą niepodległej Polski i centralnym ośrodkiem politycznym, administracyjnym, kulturalnym i handlowym II Rzeczypospolitej. Tu rozgrywały się najważniejsze dla kraju wydarzenia, urzędował prezydent, rząd i parlament. W dwudziestoleciu międzywojennym miasto zaczęło się dynamicznie rozwijać - powstawały nowe osiedla, linie komunikacyjne, budynki użyteczności publicznej. Stolica Polski stała się miastem reprezentacyjnym, wielokulturowym, jednak obok eleganckich dzielnic o wielkomiejskim charakterze jak Śródmieście czy Mokotów, z restauracjami, kinami, wytwornymi hotelami, istniały też przeludnione dzielnice robotnicze, zamieszkane przez warszawską biedotę, jak Wola czy Sielce oraz żydowska dzielnica północna, pełna sklepów i małych warsztatów.

Warszawa zapamiętana to jednak nie tylko opowieść o mieście, jego topografii i faktografii - dodaje Magda Szymańska. Wiele z tych relacji ma charakter bardzo osobisty - bohaterowie opowiadają o swoim dzieciństwie, życiu rodzinnym, szkole, przywołują zabawne anegdoty. Książkę uzupełniają niepublikowane dotąd zdjęcia z rodzinnych archiwów.

Przewodnik po Warszawie z 1903 roku (oryginalny tytuł Warszawa współczesna w dwunastu obrazkach) rozpoczyna serię „Warszawa w pamiętnikach”.

Jest to przewodnik po mieście, ale dosyć nietypowy. Nie prowadzi nas bowiem śladami wybitnych postaci czy szlakiem zachwycających zabytków. Przedstawia natomiast życie i ruch miasta, zwraca uwagę na wygląd ulicy i kobiet. Przybliża szczególną rolę dozorców w Warszawie. Znalazło się w nim miejsce zarówno na życie towarzyskie, jak i polityczne. Wszystkie obrazki poparte są przykładami z ówczesnej prasy. Archiwalny materiał uzupełniony jest ikonografią z epoki zachowaną w zbiorach Archiwum Państwowego w Warszawie.

Dwanaście „wywiadów” tworzących książkę to jednocześnie dwanaście portretów warszawiaków z urodzenia lub z wyboru, którzy mimo upływu czasu smakują życie z wdziękiem i znawstwem godnym prawdziwych koneserów. Są wśród nich postaci mniej i bardziej znane, np. prof. Alina Kowalczykowa, Małgorzata Blikle, Ignacy Gogolewski czy ks. prof. Marek Starowieyski. Dzięki ich doświadczeniu życiowemu, wiedzy (także o Warszawie ostatnich osiemdziesięciu lat), i optymizmowi dziś, w dobie sieci, komórek i pośpiechu, odnajdziemy zagubioną czy zapomnianą wartość prawdziwej rozmowy, docenimy to, co może nam dać realny kontakt z drugim człowiekiem. Zatem – jak zachęca tytuł – powróćmy do rozmowy…

Książka jest swoistym przewodnikiem po zapomnianym obecnie świecie polskich kurortów. W publikacji zostały opisane współcześnie popularne miejscowości – Ciechocinek, Krynica czy Wisła, jak i te o egzotycznie dziś brzmiących nazwach – Morszyn, Niemirów, Zaleszczyki. Najwięcej miejsc słynących z leczniczych właściwości znajdowało się na terenach ówczesnych województw – krakowskiego i lwowskiego. Niestety, nie zyskały one takiej sławy jak Baden-Baden, Garden Partenkirchen, Karlsbad i Vichy, mimo podobnych warunków i prawie 250 tysięcy kuracjuszy corocznie cieszących się ich walorami.

Publikacja przybliża dzieje poszczególnych dyscyplin sportowych w Zakopanem w latach 1918–1939: narciarstwa, saneczkarstwa, hokeja, pływania, piłki nożnej, jeździectwa, a nawet… lotu balonem.

Fascynująca opowieść o codziennym życiu polskiej arystokracji w XIX i XX wieku aż do końca lat międzywojennych.

Arystokracja, niegdyś szczególnie uprzywilejowana warstwa polskiego społeczeństwa, zawsze budziła powszechne zainteresowanie. Szczyciła się kultywowaniem dobrych obyczajów i wielowiekowych rodowych tradycji. Arystokratyczne pochodzenie dla jednych było zaszczytne i nobilitujące – bajeczne fortuny, międzynarodowe koligacje, wystawne życie, przynależność do elity; dla drugich stanowiło brzemię – obowiązki wobec własnego rodu i kraju, konwenanse, ograniczenia…

„Lata dwudzieste…, lata trzydzieste…” – szarm i szyk, kino, kabaret, strusie pióra i rewiowy blask! Napisana z imponującą erudycją opowieść o ulubionych rozrywkach Polaków w międzywojniu, kiedy ludzie naprawdę potrafili szaleć – od ulicy po salon. Autor przywołuje to, co o kulturze, tej wyższej i tej spod znaku podkasanej muzy – pisali ówcześni. Inkrustuje swoją opowieść barwnymi anegdotami, fragmentami – często złośliwych – recenzji czy wspomnieniami postaci z artystycznego świecznika. Bohaterami tej książki są twórcy wielcy i niszowi, najjaśniejsze gwiazdy i aktorzy grywający „ogony”, właściciele kin i artystki podrzędnych teatrzyków rewiowych, kompozytorzy najświetniejszych przebojów i bankruci, którzy wszystko postawili na jedną kartę, a publiczność nie dopisała...