Wspomnienia 1847-1928. Część pierwsza - Edward Woyniłłowicz

W codziennych historiach ziemiańskich rodzin z początku XX wieku – Walewskich, Kańskich, Żółtowskich, Przyborów – przegląda się historia Polski i Europy.

Ludzie, dwory, zdarzenia – istnieją w subtelnej sieci powiązań, o których warto wiedzieć…

Książka Anny Mieszczanek to opowiedziana na nowo historia o polskim ziemiaństwie oraz dramatycznym wpływie powojennych zmian na losy ludzi i dworów.

Dziennik Janiny Konarskiej to kolejna w tym roku, po bestsellerowej Amerykańskiej księżnej Virgilii Sapiehy, książka z serii „Świadectwa. XX wiek”, przedstawiająca ziemiański świat pierwszej połowy XX wieku z kobiecej perspektywy.

Burzliwa epoka przełomu na tle prywatnego życia Janiny z Fuldów Konarskiej. Jej dziennik ukazuje rzeczywistość ostatnich lat XX wieku w Królestwie Polskim z perspektywy młodej panny z Radomia, i lata pierwszej wojny, widziane już oczami mężatki 0 z majątku Kluczewsko koło Włoszczowy.

W realia salonu i dworu wkrada się świat zewnętrzny, przynoszący wielkie przemiany polityczne i społeczne: rewolucję 1905 roku, wybuch wojny, przetaczanie się przez ziemie polskie kolejnych frontów, formowanie się niepodległości. Notowane na bieżąco wrażenia autorki pozwalają poczuć codzienność tej niezwykłej epoki, a także poznać z bliska ją samą – trochę rozpuszczoną jedynaczkę z dobrego domu, trochę „piękny przykład kobiety polskiej”. A przy tym – rezolutną komentatorkę rozgrywających się na jej oczach wydarzeń.

Kim był Zdzisław Tarnowski – pan na Dzikowie? Czy do jego wielkich pasji życiowych można zaliczyć tylko konie i polowania? Jaką rolę odegrał jako polityk?

Dlaczego postanowił sprzedać do Ameryki arcydzieło Rembrandta, które było perłą jego dzikowskiej kolekcji i dlaczego fakt ten odczytywała ówczesna prasa jako wielki skandal? O czym rozmawiał w Kairze z Henrykiem Sienkiewiczem? Czy biorąc za żonę pannę z rodu Potockich z Krzeszowic, chciał jedynie ozłocić swój herb? A może był to związek zawarty z miłości? Kim był człowiek, który uosabiał w swej epoce, podobno jak nikt inny, cechy wielkiego polskiego pana?

Odpowiedzi na te i inne pytania znajdą państwo w najnowszej książce Magdaleny Jastrzębskiej.

Ignacy Daszyński (1866-1936) był działaczem socjalistycznym i niepodległościowym, jednym z najbardziej znanych polskich polityków okresu międzywojennego. Polityką zajął się we wczesnej młodości, jeszcze w gimnazjum. Był współzałożycielem Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej, a później Polskiej Partii Socjalistycznej.

Swoją karierę parlamentarną rozpoczął jako poseł do parlamentu austriackiego, w którym zasłynął jako wybitny mówca i polemista. W 1918 r., po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, stanął na czele rządu lubelskiego. Ważny obszar działalności Daszyńskiego stanowiła publicystyka, redagował m.in. opiniotwórcze socjalistyczne czasopismo „Naprzód”. Należał do założycieli i przywódców Centrolewu. W czasie przewrotu majowego w 1926 r. poparł Józefa Piłsudskiego, później jednak przeszedł do opozycji. W latach 1928-1930 pełnił funkcję marszałka sejmu. W późniejszym okresie z powodu choroby musiał się wycofać z działalności publicznej, ale nadal sympatyzował z Centrolewem.

Jest zaliczany do grona ojców założycieli niepodległego państwa polskiego.

Historia o niezwykłych losach zwykłych ludzi sięgających rodowodem do korzeni węgiersko-polskich, ale na wskroś pomorskich, chociaż kołowrót czasu czynił swoje, wpływając na losy jej bohaterów. Po drodze, którą musieli przebyć, była Wielka Wojna, a potem II wojna światowa, wypędzenia, obozy śmierci, ale było i wiele pięknych miłości, romantycznych wspomnień, za którymi życie przebijało się w pierwszej kolejności. Przebijało się chociażby po to, by można było przeżyć, trwać, kochać i budować na nowo. Niezwykłości w tej książce jest o wiele więcej, a ich znaczenie uwypukla fakt, iż także losy Autorki zwykłymi nie są. Nieczęsto przecież się zdarza, by ktoś miał dwie matki i dwóch ojców, i żeby do napisania książki inspirowały go odnalezione w kufrze na strychu zapiski prababki.

Dzięki tej książce w wyjątkowy sposób poznajemy losy polskiego ziemiaństwa na terenach Litwy, wyjątkowy – ponieważ zapisany w formie bezpośredniej, osobistej relacji, która pozwala nam zagłębić się w całą mas e konkretów innej epoki […]. Losy Eugeniusza Romera i jego rodziny są ściśle związane z historią Litwy, Polski i Europy. Jego wspomnienia pokazują nam powolne, nieuniknione przemiany polityczne, społeczne i kulturowe zachodzące na tych terenach, pozwalają zrozumieć ich podłoże i głęboką złożoność. Jest to niezwykle wnikliwa, mądra, rzeczowa i obiektywna analiza przeobrażającego się wokół niego świata. Pozwala nam lepiej zrozumieć problem dzisiejszych skomplikowanych stosunków między ludźmi i narodami. 

W kwietniu ubiegłego roku rozpoczął się proces beatyfikacyjny autora tych wspomnień. Ziemianina, prawdziwego gospodarza, Polaka i bohatera dla jednych, obszarnika i wyzyskiwacza dla drugich. Człowieka przez Polskę całkowicie zapomnianego i lekceważonego, za to docenionego przez komunistyczną Białoruś. Jest bowiem Edward Woyniłłowicz jednym z wielu Polaków, uznawanych dziś za białoruskich bohaterów narodowych. Hołd składa mu zarówno baćka Łukaszenka, jak i wierni Kościoła Katolickiego w jego rodzinnej Mińszczyźnie.

„Jestem stanowczo tego zdania, że publiczność na dalszą metę łatwiej darzy swem zaufaniem tych, którzy otwarcie odnoszą się do rzeczywistości, nie ukrywając istotnego położenia pieniężnego, że właśnie zaciemnianie jego wywarłoby ujemny skutek psychologiczny.

Wobec tak trzeźwych argumentów ze strony Banku, którego jawność sprawozdawcza pozostawia bardzo wiele do życzenia, podziękowałem wczoraj za udzielone wskazówki, niezwykle cenne dla naszej instytucji, zwłaszcza, że zdanie Pana o roli złota w banku emisyjnym w zupełności potwierdza moje zapatrywanie, jednakże: wielce mnie Pan zobowiąże, jeśli zechce przypisać więcej znaczenia czynnikom psychologicznym, dla których pragnęlibyśmy na razie jeszcze eksportu złota uniknąć, gdyż duża część tego zapasu pochodzi z drobnych ofiar najszerszych warstw ludności, dla której argumenty celowej polityki bankowej nie są łatwo zrozumiałe”.

– fragment tekstu