Wisłą w głąb Polski - Tomasz Andrzej Krajewski

"Przed Państwem album o polskiej i podlaskiej zarazem Amazonii, znanego już autora i wielkiego pasjonata. Jerzy Samusik zaprasza nas na wędrowanie z biegiem Narwi, rzeki pięknej i spokojnej. Najlepiej byłoby odbyć tę podróż w 20 dni, bo tyle jest rozdziałów, a potem jeszcze dzień odpocząć, co daje trzy tygodnie. Wówczas można byłoby przeczytać z rozmysłem, na spokojnie, tekst bogaty w opisy zdarzeń, daty i nazwiska, nacieszyć oczy fotografiami i wyruszyć na własne poszukiwania, na odkrywanie piękna, na spotkania z ludźmi, w tym wymienionymi na kartach albumu. A jak czasu nie staje, to można dojeżdżać na jednodniowe wypady do kolejnych miejscowości, od Bondar (Zalew Siemianówka) po Zegrze i Serock.
Postrzegam album Jerzego Samusika jako połączenie luksusowego przewodnika ze szczegółowymi opisami najważniejszych nad Narwią obiektów zabytkowych i krain przyrodniczych z „portretami" ptaków oraz zwierząt. Wszystko zaś autor ubogacił ciekawostkami, biografiami sławnych rodaków i fascynujących postaci wtopionych obecnie w krajobrazy nadnarwiańskie.
Zatem, Panie i Panowie, ruszajmy szlakiem Narwi!".

Pierwsza popularnonaukowa książka stanowiąca pełen zarys stosunków polsko-ukraińskich w latach 1943-1947. Autor przedstawia przebieg krwawego konfliktu jaki rozgorzał pomiędzy Polakami i Ukraińcami, a którego ramy chronologiczne wyznaczają dwa często przywoływane wydarzenia historyczne: rzeź wołyńska, czyli czystka etniczna dokonana na Polakach przez nacjonalistów ukraińskich w 1943 roku, oraz akcja &"Wisła", przymusowe wysiedlenia Ukraińców z południowo-wschodniej Polski. Zatrważający bilans konfliktu do dziś ciąży na zbiorowej pamięci Polaków i Ukraińców.

Z wiślanej delty. Tczew, Gdańsk, Żuławy, Malbork to publikacja, która przenosi czytelnika do II połowy XIX wieku. świata, w którym sąsiadują ze sobą nowoczesne gdańskie kamienice i prototyp dorożki - taradajki, a w tle widzimy bogactwo regionalne Żuław, z wysuwającą się na plan pierwszy wyjątkową siecią kanałów. Wszystko zaś okraszone filozoficznymi dygresjami, z których wiele zachowało aktualność do dziś. Jak stwierdza znany gedanista, Andrzej Januszajtis, "lektura tej książki jest jak przyjemny spacer z mądrym przewodnikiem, odsłaniającym naszym oczom pełnię piękna naszych stron".

Akcja "Wisła" - to kryptonim wojskowej operacji wysiedlenia Ukraińców w 1947 roku, którą opisano w tej książce w oparciu o 500 dokumentów polskiego rządu, BP KC PPR, Sztabu Generalnego WP, Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i dowództwa Grupy Operacyjnej "Wisła".

Po zmianie granic w Polsce Ludowej zostało siedemset tysięcy Ukraińców. Nie pasowali do nowej wizji państwa, dlatego wiosną 1947 roku władze postanowiły "rozwiązać ostatecznie problem ukraiński".

Rozpoczęto deportacje, które objęły wszystkich "podejrzanych o ukraińskość", włączając Łemków i mieszane rodziny polsko-ukraińskie.

Zmasowana akcja trwała trzy miesiące. Niektórzy badacze przyjmują, że zakończyła się na przełomie września i października 1947 roku, ale mniej systematyczne wywózki ciągnęły się jeszcze przez wiele lat. W sumie wywieziono około 140–150 tysięcy osób.

W wielu wsiach w Bieszczadach, Beskidzie Niskim, na Lubelszczyźnie i Chełmszczyźnie zapadła cisza. Wysiedleni zamieszkali kilkaset kilometrów dalej, w okolicach Olsztyna, Morąga, Giżycka, Węgorzewa, w Zielonogórskiem, na Dolnym Śląsku i Pomorzu Zachodnim. Odtąd towarzyszył im strach, przekazywany z pokolenia na pokolenie.

W pracy udokumentowano genezę operacji "Wisła", podkreślając i przypominając, że była wymuszona zbrodniczą działalnością band UPA, wcześniej na Wołyniu i na Podolu i stanowiła wówczas jedyny skuteczny środek zapobiegający dalszemu ludobójstwu w południowo-wschodniej Polsce. W czasie II wojny światowej ukraińscy szowiniści z UPA zamordowali ok. pół miliona Polaków. Jeszcze kilka lat po wojnie płonęły polskie wsie i mordowani byli ludzie. Do czasu przeprowadzenia operacji "Wisła", bandy UPA wymordowały w okrutny sposób na terenie obecnego województwa lubelskiego i rzeszowskiego ponad 20 tys. Polaków. Tymczasem przedstawiciele nacjonalistów ukraińskich coraz natarczywiej i z coraz większym tupetem żądają rehabilitacji banderowców i upowców, oraz przyznania tej zbrodniczej organizacji praw kombatanckich.

Ostatni akt krwawych zmagań polsko-ukraińskich.

Fakty, opinie, polemiki, kontrowersje.

Najnowsza książka Szczepaniaka to relacja z rejsu jachtu „Polski Len” do Nowego Jorku i

Kanady, o którego unikalności świadczy to, że po raz pierwszy oceaniczny jacht – polski

jacht! – po przepłynięciu Atlantyku wyruszył z Nowego Jorku do Montrealu wewnętrznymi

drogami wodnymi USA i Kanady. Dokonał tego – mimo sporego zanurzenia – płynąc

rzekami, kana­łami, jeziorami. I o tym właśnie, a także licznych żeglarskich przygodach na

Atlantyku, w Trójkącie Bermudzkim, osobistym „odkrywaniu Ameryki” oraz blasków i cieni

Nowego Jorku opowiada ta książka.

Bywając w Rumunii, wielokrotnie zadawałem sobie pytanie: a gdyby tak pojechać dalej? Myśl ta była niezwykle kusząca, ciekawość tego, co spotkam po drugiej stronie morza, ogromna. 
Podróżować można w przestrzeni, ale też, co w moim przypadku jest odczuwalną koniecznością, w głąb czasu, a i to mało. Przyglądanie się ludziom, temu, co gra w ich duszach, w co wierzą, czego się boją, z jakiej tradycji utkali swoje życie, to dla mnie nieodłączne składniki podróżowania. Duchy zapomnianych bohaterów sprzed kilku lat i sprzed wieków towarzyszą mi podczas wszystkich wyjazdów, inspirują do opisywania tego, czego na pierwszy rzut oka nie sposób dostrzec. Spotykam je na starych podwórkach, w rzadko przez turystów odwiedzanych miastach, na zarośniętych cmentarzach. Przemawiają do mnie z pożółkłych fotografii wiszących na ścianach stuletnich domów. Tak powstała ta książka, rzeczywista i nierzeczywista.