Wilno. Dzieje i obraz miasta - Ryszard Jan Czarnowski, Eugeniusz Wojdecki

Jakiż to kolejny paradoks historii, że Grodno – jedno z najstarszych miast dawnej Rzeczypospolitej – nie doczekało się dotychczas pełnej i wyczerpującej monografii. Publikacja ta częściowo uzupełnia tę lukę.

W przytłaczającej większości publikacji Lwów nazywany jest miastem kresowym. Nic bardziej błędnego, bowiem Lwi Gród miał w historii Polski wielkie znaczenie. Był, jest i pozostanie Wielką Bramą prowadzącą do (dawnych) Kresów Rzeczypospolitej i rzeczywiście nie sposób o Kresach mówić z pominięciem tego miasta. Jako miejsce ważne, a w niektórych dziesięcioleciach niezwykle istotne w historii kultury polskiej, Lwów wywierał wpływ zarówno na wschód, jak i na zachodnie obszary państwa. W okresie międzywojennym oddziaływanie to było wyjątkowe.

W drugiej już części cyklu autor opowiada o codzienności Lwowa. Zaprasza czytelników do wędrówki po miejscach, których często już nie ma, odwiedza ludzi, którzy przeminęli, a także przypomina fakty zapomniane z woli agresywnej propagandy uprawianej przez dziesięciolecia w PRL-u.

Zawodowcy i amatorzy od lat czterdziestych XIX stulecia uwieczniali na kliszach Wilno i jego mieszkańców. Ich obrazy zapisane światłem prowadzą nas w nostalgiczną podróż do miasta przełomu XIX i XX wieku oraz dwudziestolecia międzywojennego.

Dorota Żurek imponuje znajomością i stopniem wyzyskania źródeł historycznych pozwalających przedstawić wszechstronnie topografię i zasiedlenie miasta oraz strukturę zawodową i społeczną jego mieszkańców. Praca wpisuje się znakomicie do polskiej historiografii miejskiej. Jest to bodajże pierwsza udana próba poddania opisowi socjotopograficznemu miasta małego. I to opisowi na przestrzeni ponad dwóch stuleci. Wszystkie polskie socjotopograficzne opracowania dotyczą miast średnich, a w każdym razie większych od Chrzanowa (Grodno, Krosno, Sieradz, Świdnica, Warta), i dużych (Elbląg, Poznań, Toruń, Wrocław). I pod tym względem jest to również praca pionierska.

Książka ukazuje nieznane większości współczesnych Polaków, a zwłaszcza młodemu pokoleniu, tragiczne dzieje ludności polskiej na Wileńszczyźnie w latach II wojny światowej. Na podstawie źródeł, dokumentów, meldunków wywiadowczych Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej Delegatury Rządu na Kraj oraz zachowanych dokumentów niemieckich z czasów wojny i zagłady Autor pokazuje udział litewskich formacji policyjnych w masowych egzekucjach, głównie w podwileńskich Ponarach, ale również w innych miejscowościach na Wileńszczyźnie. 

Można przy spornej dozie racjonalizmu pogodzić się z decyzją zwycięskich mocarstw , które po drugiej wojnie światowej zdecydowały o pozostawieniu naszych wschodnich kresów poza granicami Rzeczypospolitej . Można równocześnie tęsknić za nimi nie tylko śpiewem „ żal , żal za dziewczyną za zieloną Ukrainą „ Nie można nie odczuwać dumy nie , biorąc do ręki ten album-książkę, że te perły narodziły się z polskiej kultury, mądrości i do piękna miłości. Książkę tę musi mieć w swojej biblioteczce każdy miłośnik historii polskiej , poezji naszych wieszczów i prozy nie tylko Henryka Sienkiewicza Jaka piękna potem będzie wycieczka z rodziną po tamtych okolicach . Nasza Europa otwiera się coraz bardziej...

… okazało się bowiem, że można być Litwinem i Polakiem jednocześnie. Jak to jest możliwe, autorka próbuje wyjaśnić na stronach niniejszej książki. Jest ona poświęcona historii Wilna w latach 1791-1825, co być może zaskoczy wielu Czytelników, gdyż wymieniony okres nie znajduje odbicia w tradycyjnej periodyzacji. Okres ten jest ważny dla samookreślenia się mieszkańców Litwy, obejmuje bowiem czasy gdy państwo polskie zaczęło przekształcać się w państwo narodowe i gdy znakomita większość Litwinów mówiła po polsku i czuła po polsku...

Wędrówka po ziemi lwowskiej, dająca szansę ponownego zajrzenia do kilku wybranych miejscowości. Szlak łączy historię ze współczesnością. Zakrojony geograficznie od Oleska, miejsca narodzin króla Jana III Sobieskiego, poprzez Złoczów, Zadwórze, Pomorzany, Pieniaki stanowi fascynującą opowieść o historii, kulturze i życiu obwodu lwowskiego.

Opowieść o krainie niosącej ze sobą radość i smutek, wielkie sukcesy i porażki, o ziemi rodzącej gigantów i karłów zarazem. Tym razem autor przenosi nas na rubieże ukrainne w dramatyczny i krwawy czas wojny. Uzupełnia tym samym naszą wiedzę o zapomniane fakty.

Opowieść o ludziach dawnej Wileńszczyzny, mieszkańcach powiatu oszmiańskiego. Centralną postacią jest Józef Masalski. Dzięki własnemu uporowi i pracy zostaje nauczycielem. Staje się autorytetem. Pomaga ludziom nie tylko w sprawach urzędowych, ale i medycznych. Mają do niego zaufanie, bo jest jednym z nich. Pomagają mu budować dom. Żyją rytmem wyznaczonym przez prace w polu i święta. Wojny czy choroby jednoczą ludzi. Świat ten już należy do przeszłości, który warto „ocalić od zapomnienia”.

O Wilnie powstało dziesiątki książek, tysiące artykułów, wierszy i wspomnień. Nicieja potraktował temat bardzo oryginalnie – tak nikt dotychczas nie uczynił. Przedstawiając dzieje Wilna, autor zderzył ze sobą frontalnie tak różne i tak odmiennie zapisane w historii postacie, jak choćby Józef Piłsudski i Feliks Dzierżyński, Stanisław Cat-Mackiewicz i Witold Hulewicz, Czesław Miłosz i Jerzy Putrament, Leopold Tyrmand, Franciszek Walicki i Tadeusz Konwicki.

Tom bogato ilustrowany.

Tadeusz Tomaszewski od wielu lat śledzi losy dawnych wilnian – głównie Polaków, którzy albo urodzili się w Wilnie w okresie Dwudziestolecia międzywojennego, albo spędzili w mieście nad Wilią ważne lata swego życia. Książka Wracając do Wilna jest efektem licznych rozmów z tymi osobami, prowadzonych już na początku XXI wieku. Zawiera 21 wywiadów; wśród rozmówców Autora znaleźli się wybitni przedstawiciele polskiej kultury, sztuki i nauki, między innymi Barbara Skarga, Hanna Świda-Zięba, Danuta Szaflarska, Emil Karewicz, Jadwiga Pietraszkiewicz, Romuald Twardowski, Franciszek Walicki, mieszkający po wojnie w Polsce w jej nowych granicach; a także osoby, które w Wilnie pozostały: Polka Jadwiga Gieczewska i Litwinka Birutė Mackonytė.

Czy Polska może istnieć bez Wilna? Ostatnie siedemdziesiąt lat udowadnia, że jest to możliwe, ale polska dusza mocno straciła na tej separacji.

Jak magię miasta, porównywanego do Paryża i Jerozolimy, jedną ze stolic polskiej przedwojennej kultury i elegancji przełożyć na język zrozumiały dla współczesnego pokolenia?

Wehikuł czasu prowadzony wprawną ręką znanych popularyzatorów historii; Sławomira Kopra i Tomasza Stańczyka zaprasza na pokład.

Lwów – miasto, do którego słusznie przylgnęła nazwa „Tygiel narodów”. Często jednak zapominamy, że i wyznań religijnych. Chrześcijaństwo ma moc odmian, a trzy z nich szczególnie mocno zakorzeniły się we Lwowie, które skutkiem tego stało się miastem trzech katedr. I to do nich w tej księdze autor prowadzi.

Biografia wywodzącego się z rodziny polsko-francuskiej, urodzonego na Litwie, wychowanego w polsko-żydowskim Wilnie Sergiusza Kościałkowskiego prezentuje losy i walkę pokolenia Polski niepodległej zniszczonego przez totalitaryzmy niemieckich nazistów i rosyjskich bolszewików.

Otwórz Sekrety Wilna i rozpocznij niezwykłą podróż w czasie na zatłoczone wileńskie uliczki!

Książka stanowi kontynuację opisu okupacji sowieckiej. Przedstawia codzienność mieszkańców Lwowa, tę zwykłą, siermiężną, do której dostosowanie było również rodzajem bohaterstwa. Towarzyszy temu obszerny i udokumentowany opis bestialstw dokonywanych przez Niemców oraz współpracujących z nimi członków organizacji ukraińskich nacjonalistów.