Wileńszczyzna lat wojny i okupacji 1939-1945 - Longin Tomaszewski

Napisana przez Polaka urodzonego i wychowanego na Nowogródczyźnie praca omawia narastający w latach 1943 i 1944 konflikt na tym obszarze między Armią Krajową a radziecką partyzantką. Historiografia rosyjska i białoruska głoszą tezę, że przyczyną tego konfliktu była realizowana przez Komendę Okręgu Nowogródzkiego Armii Krajowej polityka "dwóch wrogów".

Praca wypełnia istotną lukę w historiografii i jest próbą udokumentowania fenomenu Wielkiego Księstwa Litewskiego. Znajdowało się ono w kręgu dwóch kultur zachodnioeuropejskiej (łacińskiej) i bizantyjsko-ruskiej (prawosławnej), co zostało potraktowane z równorzędną uwagą. Oś rozważań stanowią relacje, które znamionowała dwoistość: zjawiska ”zderzenia kultur” towarzyszyło inne - ich przenikanie się. Owocowało to oryginalnymi zjawiskami w sferze kultury i rozwoju społecznego nie tylko Wielkiego Księstwa, ale i całej Rzeczypospolitej.

Kolejny tom serii "Mazowsze i Podlasie w ogniu 1944-1956", realizowanej przez historyków z Oddziału Warszawskiego IPN, poświęcony jest przejściu członków Stronnictwa Narodowego, Obozu Narodowo-Radykalnego "ABC" lub Ruchu Narodowo-Radykalnego "Falanga" w nowe formy organizacyjne (Organizacja Wojskowa Związek Jaszczurczy, Narodowa Organizacja Wojskowa, Narodowe Siły Zbrojne i Narodowe Zjednoczenie Wojskowe), ukształtowane podczas II wojny światowej w warunkach zagrożenia bytu narodowego i utraty niepodległości przez Polskę.

Wkroczenie Armii Czerwonej we wrześniu 1939 roku na polskie Kresy Wschodnie miało szczególne dramatyczny przebieg. Po dzień dzisiejszy budzi ono wiele emocji w społeczeństwie polskim. W połowie września 1939 roku sytuacja militarna Polski była już zła. Dalsze prowadzenie wojny i jej pozytywny wynik zależał przynajmniej od dwóch elementów: ofensywy Sprzymierzonych za Zachodzie, możliwości zorganizowania dłuższego oporu na tzw. przedmościu rumuńskim. Inwazja ze wschodu zniweczyła wszelkie nadzieje.

Autor omawia m. in. dramat silnie infiltrowanych przez NKWD struktur ZWZ we Lwowie w latach 1939-1941, rokosz rtm. Świdy, starcia partyzantki polskiej z podlegającymi NKWD oddziałami partyzantki sowieckiej oraz dramat oddziałów AK na Wileńszczyźnie latem 1944 roku.

Książka składa się z dwóch zasadniczych części: pierwsza to szkic dziejów organizacji i podstawowe problemy badawcze związane z prezentowanym tematem. Druga to biogramy tych żołnierzy Wielkopolskiej Samodzielnej Grupy Ochotniczej „Warta”, które udało się dotąd ustalić. Podkreślić należy znaną wyjątkowo staranność Autora. Oczywiście, wskutek braku danych nie zawsze W. Handkemu udało się sporządzić kompletny biogram.

"Wielkopolska niezłomna"  to kolejny krok w poznaniu wielkopolskich Żołnierzy Niezłomnych, którzy w beznadziejnej sytuacji bronili honoru Wojska Polskiego, bronili niepodległości ojczyzny.

Biografia wywodzącego się z rodziny polsko-francuskiej, urodzonego na Litwie, wychowanego w polsko-żydowskim Wilnie Sergiusza Kościałkowskiego prezentuje losy i walkę pokolenia Polski niepodległej zniszczonego przez totalitaryzmy niemieckich nazistów i rosyjskich bolszewików.

Tom pierwszy pracy przedstawia struktury i działalność kontrwywiadu AK, funkcjonowanie podziemnego sądownictwa, wydawane wyroki na kolaborantów i agentów NKWD oraz gestapo. Omówione zostały też najgłośniejsze akcje likwidacyjne AK w Wilnie.

Autor przebadał dokumenty polskie, litewskie, niemieckie, rosyjskie, żydowskie; dotarł też do wielu świadków wydarzeń. Wykorzystał zachowane dokumenty AK, Abwehry, gestapo, policji litewskiej i sowieckich służb bezpieczeństwa.

Wspomnienia obejmujące okres 1939-1940.

Uzupełnieniem wspomnień jest rys biograficznych autora oraz historia rodu Jałbrzykowskich i wspomnienie o abp. R. Jałbrzykowskim. W książce znajdują się 64 archiwalne fotografie.

Publikacja powstała we współpracy z Muzeum historii Polskiego Ruchu Ludowego i Urzędem ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych.

To przejmująca historia rodziny Strzałkowskich, Suzinów. To rodzina , która stała się inspiracją dla Elizy Orzeszkowej do napisania powieści Nad Niemnem. Autor jest potomkiem rodu Bohatyrowiczów i z wielkim pietyzmem opisuje tragiczne losy naszych bohaterów powieściowych. Książka wzbogacona jest o szereg unikalnych, archiwalnych fotografii.