Warszawa 1944. Tragiczne powstanie - Alexandra Richie

Po raz pierwszy w polskiej publicystyce historycznej przedstawione zostały alternatywne opcje wielkiej bitwy o Warszawę – i o Polskę. Powstanie Warszawskie nie było od samego początku, wbrew częstym opiniom, naznaczone piętnem klęski i beznadziejnego samounicestwienia. Często wystarczyłaby jedna decyzja, żebyby miało zupełnie inny przebieg. Jaki? O tym właśnie jest ta książka.

Zebrane w jednym tomie teksty Władysława Bartoszewskiego – świadka i uczestnika Powstania, a następnie przez kilkadziesiąt lat jego historyka – dowodzą trafności i niezmienności poglądów Autora. Kronika wydarzeń, artykuły i wspomnienia tworzą kanon naszej wiedzy o Powstaniu Warszawskim. Ważną część książki stanowią opracowane przez Andrzeja Krzysztofa Kunerta aneksy, zawierające wybór dokumentów, a także zestawienie kadry dowódczej Armii Krajowej oraz Kawalerów Orderu Wojennego Virtuti Militari. Mapy i plany Warszawy, w których wykorzystano zdjęcia lotnicze z okresu okupacji, zostały przygotowane przez Zygmunta Walkowskiego. Cennym uzupełnieniem jest wybór zdjęć z Powstania Warszawskiego.

"Dni walczącej Stolicy" to książka wyjątkowa - zapis sześćdziesięciu siedmiu audycji dokumentalnych poświęconych powstańczej Warszawie. Były one nadawane w programie III Polskiego Radia od 30 lipca do 4 października 1981 roku i odtworzone przez Rozgłośnię Polską Radia Wolna Europa w 1984 roku. Ogromną wartością książki Władysława Bartoszewskiego jest wiele często nieznanych zdjęć – z zasobów Muzeum Powstania Warszawskiego - ukazujących życie powstańców i ludności cywilnej Warszawy od 31 lipca do 4 października 1944 roku. 

Przez jednych stawiane za wzór, przez innych mocno krytykowane, ale nikomu nie obojętne. Muzeum Powstania Warszawskiego – miejsce, które powstańcom oddało należną cześć, połączyło rocka z patriotyzmem i na dobre zmieniło oblicze miasta.

Szef i współtwórca muzeum, Jan Ołdakowski, w rozmowie z dziennikarzem Faktów TVN Maciejem Mazurem zdradza, jak przekonał prezydenta Lecha Kaczyńskiego do punka, co wspólnego z Powstaniem mają wieloryby z Winnipeg i któremu światowemu przywódcy weterani Batalionu Zośka chcieli pokazać cztery litery. Ten wywiad jest trochę jak samo muzeum. Iskrzy, prowokuje, zadaje pytania i zmusza do myślenia.

Walka Warszawy w 1944 roku doczekała się już wielu opracowań. W swojej większości obejmują one Powstanie jako całość. Książka niniejsza nie jest jego syntezą. Jest przypomnieniem o niezwykłych ludziach i wydarzeniach, tworzących zadziwiające historie. Napawają one nie tylko dumą, ale i oddają hołd tym, którzy przez 63 dni walczyli wbrew wszystkiemu. Nieważne, jak odpowiesz, Drogi Czytelniku, na pytanie, czy było warto walczyć o Warszawę. Kiedy zdecydujesz się zajrzeć na karty tej książki, poznasz być może nieznaną Ci stronę Powstania.

Autor już na początku publikacji poszukuje odpowiedzi na pytania, kto, w imię jakich i czyich celów i z jaką korzyścią dla narodu polskiego doprowadził do wywołania powstania, najbardziej krwawego w dziejach Polski. Kulisy genezy powstania warszawskiego, to publikacja wnosząca nowe spojrzenie na ważne wydarzenie w dziejach narodu polskiego. Zaletą tej pracy jest to, że autor przedstawił nieznane lub mało znane szerszemu ogółowi fakty, które ukazują problem tragedii powstania warszawskiego w zupełnie innym świetle. Książka ta pomaga w poznaniu prawdy o powstaniu warszawskim, a zwłaszcza o jego genezie.

Książka omawia główne dziedziny życia narodowego w okresie II wojny światowej, jak również przedstawia genezę i rozwój polskiego ruchu oporu. Bada też stosunki między obozem londyńskim a ruchem komunistycznym ze względu na to, że w końcowych latach wojny ugrupowania te wzajemnie ubiegały się o władzę w powojennej Polsce, co wpływało na polityczne decyzje Rządu RP na uchodźstwie.

Jako radiotelegrafista centrali radiowej Sztabu Naczelnego Wodza pod Londynem, przez którego ręce podczas powstania przeszło kilka setek depesz Armii Krajowej, byłem w pewnym sensie związany z dramatem powstania. Nic dziwnego, że później problemy powstania stały się jednym z zagadnień historycznych wzbudzających moje zainteresowanie. Absorbował mnie nie tyle przebieg walk, co okoliczności ich rozpoczęcia, a potem możliwość wcześniejszego zakończenia – na początku września 1944 r., co nie doszło do skutku.

Autor w sposób syntetyczny opisuje rolę ludności cywilnej w Powstaniu, rolę Kościoła katolickiego i Polonii oraz exodus popowstaniowy. Walorem tej pracy jest ogląd Powstania przez biogramy powstańcze, głównych przedstawicieli Rządu RP w Londynie oraz przywódców wojskowych i cywilnych Powstania. W sposób niekonwencjonalny wzbogaca ona naszą wiedzę o międzynarodowych aspektach Powstania, w tym o stosunku Stalina i PKWN do Insurekcji Sierpniowej i pokazuje jej specyfikę na tle innych europejskich ruchów antyniemieckich 1944 r. Autor krytycznie też ustosunkowuje się do dotychczasowego dorobku naukowego poświęconego Powstaniu i stawia nowe hipotezy i pytania badawcze, wynikające z wielkiego szacunku dla powstańców i ich rodzin.

Obok Holocaustu jest to największa zbrodnia wojenna, o wszelkich cechach ludobójstwa, dokonana na ziemiach polskich. Według różnych szacunków na małym obszarze jednej tylko dzielnicy w ciągu zaledwie kilku dni zostało zamordowanych od 30 do 60 tysięcy całkowicie bezbronnych ludzi. Pod względem liczby ofiar tę hekatombę – Rzeź Woli – „przewyższa” tylko Rzeź Wołyńska. Uwzględniwszy jednak czynnik czasu i miejsca, nie było drugiego takiego wydarzenia w dziejach Polski. I to nie tylko podczas II wojny światowej – to największa znana jednorazowa masakra, która dotknęła Polaków w całych ich zapisanych dziejach, a rozpatrując jej wymiar w czasie II wojny światowej na terenie Europy, należy ją uznać za największą popełnioną zbrodnię tego rodzaju. Najbardziej jednak zaskakuje i zdumiewa fakt, że ta zbrodnia pozostała do dziś nieukarana i niezadośćuczyniona...

Pierwsze i jedyne do tej pory wydanie w całości poświęcone żołnierzom batalionu „Pięść”. Żołnierze tego batalionu walczyli na Muranowie, Woli, Starym Mieście, Śródmieściu i w Kampinosie. Byli używani tam, gdzie wymagała tego sytuacja, a przy końcu powstania stanowili ochronę Komendy Głównej AK. Dramatyczne wspomnienia z walk, przejścia kanałami i pobycie w niewoli.