W jednej walizce. Polska arystokracja na emigracji w Kanadzie - Beata Gołembiowska (książka + płyta CD)

Biografia jednego z przywódców polskiego nurtu konserwatywnego, skupionego wokół Stronnictwa Prawicy Narodowej. Urodzony w Berlinie w 1880 roku, większą część swojego życia związał z Ołyką i Nieborowem, gdzie posiadał majątki. W Warszawie mieszkał w pałacu przy ulicy Bielańskiej (dziś Muzeum Niepodległości). W 1917 roku znalazł się w ogarniętej szałem rewolucyjnym Rosji. Po powrocie do kraju został dyrektorem Departamentu Stanu w rządzie Rady Regencyjnej. Negocjował z Niemcami i Austriakami m.in. w sprawie korony polskiej. Jako ochotnik walczył w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 roku...

W 1867 roku prapradziad Lisy See przybył do Ameryki, gdzie sprzedawał ziołowe mikstury robotnikom-imigrantom, traktowanym niewiele lepiej od niewolników. Jego syn Fong See stworzył imperium handlowe i ożenił się z białą kobietą - wbrew prawu, które zakazywało małżeństw międzyrasowych. Lisa dorastała, bawiąc się w rodzinnym sklepie z antykami w chińskiej dzielnicy Los Angeles, słuchając gawęd o misjonarzach i prostytutkach, gwiazdach filmowych i złożonej z samych Chińczyków drużynie baseballowej. Na podstawie tych anegdot i wieloletnich badań stworzyła porywającą kronikę przypadków chińsko-amerykańskiej rodziny na "Złotej Górze" - bo tak Chińczycy nazywali Stany Zjednoczone.

Niniejsza książka przedstawia życie i losy Andrzeja Gruszczyńskiego z perspektywy dziecka z warszawskiej rodziny inteligenckiej (matka - nauczycielka, ojciec - znany i szanowany adwokat), obronę Warszawy w 1939 roku widzianą i przeżywaną przez mieszkańców jednej z kamienic na ulicy Chmielnej, życie w czasie okupacji, aresztowanie bohatera tej książki i jego ojca, wywiezienie ich do obozu w Auschwitz, a także jego dalsze losy w pierwszych latach po zakończeniu wojny.

Na „Kroplę goryczy” składają się cztery opowieści o przedstawicielach kresowych rodów: Marii z Jordan-Rozwadowskich Górskiej, Michalinie z Woyniłłowiczów Horwattowej, rodzinie Stulgińskich oraz Zofi i z Hartinghów i Wincentym Wołodkowiczach. Ich domy – dwory i pałace położone na dawnych Kresach Wschodnich – oraz wznoszone przez nich świątynie po traktacie ryskim znalazły się poza granicami Rzeczypospolitej. Oni sami zmuszeni zostali do opuszczenia rodzinnych stron. Kim byli ci naznaczeni przez historię ludzie? Co po sobie zostawili? Czy tam, po wschodniej stronie granicy, nadal stoją ich kresowe rezydencje? A może nie ostał się nawet kamień na kamieniu? Ta książka to podróż w czasie i przestrzeni – piękna i pouczająca, niepozbawiona jednak tytułowej kropli goryczy.

Prowadziły salony, utrzymywały kontakty z artystami, zajmowały się działalnością dobroczynną i patriotyczną. Romantyczna Konstancja pod wpływem Teofila Lenartowicza pisała wiersze. Liza stała się korespondentką francuskiego pisarza Prospera Mériméego i zaufaną towarzyszką zabaw cesarzowej Eugenii. Laura rozwijała talenty dyplomatyczne jako współpracowniczka męża-ambasadora. Siostry Lachman, mimo iż niegdyś były bohaterkami pierwszych stron gazet, wierszy i powieści, a także nierzadko salonowych plotek, dziś są prawie zapomniane. Autorka wydobywa z cienia piękne nieznajome, kreśli ich sylwetki na tle obyczajowym i politycznym ówczesnej Europy, a wiek XIX to czas powstań narodowych, ostatniego cesarstwa we Francji, bogatych kresowych rezydencji, pisarzy szukających swoich muz, a także portretów pięknych pań, które do dziś zdobią ściany muzeów.

Prezentowana czytelnikom praca jest efektem kwerend przeprowadzonych zarówno w państwowych archiwach polskich ( Archiwum Akt Nowych w Warszawie oraz zbiorów Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu), kościelnych (Kościoła Ewangelicko–Augsburskiego i Kościoła Ewangelicko–Reformowanego), jak i zagranicznych, znajdujących się na terenie Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii (Instytut Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku, Muzeum i Instytut im. Władysława Sikorskiego w Londynie) oraz archiwów parafii ewangelickich w Toronto, Birmingham, Londynie i Düseldorfie.

Radziwiłłowie byli obywatelami świata w najpełniejszym tego słowa znaczeniu. Swoje majątki, pałace, domy posiadali w Polsce, Rosji, Niemczech, Francji, Włoszech i Stanach Zjednoczonych. Byli przyjaciółmi królów, cesarzy, carów i prezydentów, a fakt, że stali się rodziną związaną z pruskim domem panującym, miał swoje znaczenie aż do czasów II wojny światowej. W książce czytelnik znajdzie zarówno postacie piękne, szlachetne, ale nie brakuje też szaleńców, utracjuszy i skandalistów. W opowieściach o Radziwiłłach znajdziemy paradoksy związane z wyborem tożsamości narodowej, polityczne wolty, skandale obyczajowe, wzloty i upadki.

Tom studiów poświęcony został zagadnieniom szlachty i ziemiaństwa na pograniczach kulturowych dawnej Rzeczypospolitej od XVI do pocz. XX wieku. Pod względem chronologicznym dzieli się na dwie części. Pierwsza obejmuje zagadnienia dotyczące szlachty w okresie formowania się i rozkwitu Rzeczypospolitej aż po jej upadek. Druga - poświęcona jest problematyce czasów porozbiorowych i realiów życia szlachty i ziemiaństwa w granicach obcych monarchii: Rosji, Austro-Węgier i Prus. Wspólnym mianownikiem jest pogranicze kulturowe dawnej Rzeczypospolitej, toteż uwaga autorów koncentruje się na Litwie, Białorusi, Podlasiu, Prusach Królewskich, Galicji. Różnorodna jest natomiast problematyka podejmowanych tematów. Autorzy z ośrodków naukowych w Polsce, Litwie i Białorusi analizują rolę polityczną szlachty i ziemiaństwa, migracje szlacheckie, rozwój indywidualnych karier, wewnętrzną strukturę społeczną, stosunek do polityki państw zaborczych, postawy wobec nowych wyzwań społecznych i gospodarczych oraz przemian narodowościowych.

W dwudziestoleciu międzywojennym polska arystokracja uzyskała liczące się wpływy polityczne. Jej przedstawiciele zasiadali w ławach poselskich i senatorskich, wchodzili w skład kolejnych rządów. To z jej kręgów wywodzili się często dyplomaci Drugiej Rzeczypospolitej.

Przekonajmy się, jak toczyło się codzienne życie w najznakomitszych rezydencjach Potockich, Radziwiłłów, Branickich ? Łańcucie, Nieświeżu, Mankiewiczach i Wilanowie. Zajrzymy do pokoju dziecięcego, udamy się do jadalni, aby poznać zwyczaje związane ze spożywaniem posiłków w domach wielkich rodów. Następnie przejdziemy do sali balowej i dowiemy się, jaka etykieta obowiązywała podczas wystawnych przyjęć. Wybierzemy się również na łowy, aby podpatrzeć przedstawicieli arystokracji podczaj jednej z ulubionych rozrywek.

Książka niniejsza jest efektem studiów nad polską emigracją polityczną oraz działaniami władz PRL wobec wychodźstwa. Zamieszczone w tym tomie teksty podzielone zostały na cztery tematyczne grupy: „Wrogowie” Polski, Uciekinierzy, Wcielenia Cata i Jutrzenka wolności. Ich bohaterami są postaci powszechnie znane, ale także osoby szerzej nieznane, niemal całkowicie zapomniane.

W codziennych historiach ziemiańskich rodzin z początku XX wieku – Walewskich, Kańskich, Żółtowskich, Przyborów – przegląda się historia Polski i Europy.

Ludzie, dwory, zdarzenia – istnieją w subtelnej sieci powiązań, o których warto wiedzieć…

Książka Anny Mieszczanek to opowiedziana na nowo historia o polskim ziemiaństwie oraz dramatycznym wpływie powojennych zmian na losy ludzi i dworów.