To było życie... Wspomnienia z Kazachstanu 1936-1996 - Maria Kuberska

11 września 2016 roku to dzień beatyfikacji w Astanie księdza Władysława Bukowińskiego (1904–1974), niestrudzonego i bohaterskiego, który poświęcił swoje życie pracy duszpasterskiej wśród żyjących tam katolików. Mimo ciężkich doświadczeń, jakich doznał jako więzień sowieckich łagrów, przyjął dobrowolnie w 1954 roku obywatelstwo ZSRS, nie chcąc opuścić zapomnianych i żyjących bez opieki duchowej Polaków i Niemców, rzuconych przez los do Karagandy i na ogromne terytoria Kazachstanu i innych sąsiednich republik. Więziony wielokrotnie za nielegalną działalność duszpasterską pozostał wierny do końca swemu powołaniu. 

Ksiądz Władysław Bukowiński Apostoł Kazachstanu, Boży domokrążca, Vianney Wschodu, kapłan bez kościoła, wielokrotnie skazywany, ponad trzynaście lat spędził w łagrach. W 1955 mógł wrócić do Polski. Aresztowany, na pytanie śledczego - dlaczego nie wyjechał - odpowiedział, że uczynił to „dla pracy duszpasterskiej wśród tak bardzo jej potrzebujących, a niemających swoich kapłanów katolików Związku Sowieckiego”. 

Przedstawione losy mojej rodziny nie są zmyślone. Są prawdziwe, zgodne z faktami spisanymi w notatkach prawie dzień po dniu. Ojca, matkę i trzech synów wywieziono na Sybir tylko dlatego, że byli Polakami. 

Dzięki notatkom, dzienniczkom spisywanym prawie dzień po dniu przez ojca, matkę i synów, można opisać historię tragizmu rodzin w nieludzkim ustroju komunistycznym i na nieludzkiej ziemi.

Książka przedstawia wspomnienia autora z pierwszych 26 lat jego życia ze streszczeniem kolejnych. Na naszkicowanym tle historycznym autor, urodzony w 1926 roku odmalowuje bardzo swoiste, przedwojenne życie rodziny ziemiańskiej na Kujawach. Dalej wspomina inwazje wojsk niemieckich, wywłaszczenie i wypędzenie z własnych majątków, wyjazd z kraju dzięki wpływowemu włoskiemu wujowi. Następują lata przeżyte we Francji, wówczas okupowanej przez Niemców oraz niebezpieczna ucieczka przez Pireneje do Hiszpanii, skąd do Gibraltaru, gdzie autor w wieku 17 lat, zapisuje się do wojska polskiego.

Ks. Fedorowicz na własną prośbę w 1940 r. został deportowany na Syberię, a następnie do Kazachstanu, by pełnić wśród wywiezionych na „nieludzką ziemię” Polaków swą kapłańską posługę. Dał świadectwo człowieczeństwa w najbardziej nieludzkich okolicznościach i bezkompromisowego zawierzenia Opatrzności. Jego podążanie za głosem wewnętrznej Prawdy było nacechowane heroizmem; łączył chrześcijański optymizm z niebywałą otwartością duchową. Ojciec Święty Jan Paweł II w swej książce nazwał go „swym kierownikiem duchowym, któremu wiele zawdzięcza”.

Między parafią a łagrem to tom wspomnień ks. Józefa Kuczyńskiego (1904-1982), kapłana diecezji łuckiej, duszpasterza katolików na Ukrainie i w Kazachstanie.

W swojej książce ks. Józef Kuczyński opisuje osobiste, często dramatyczne wspomnienia obejmujące okres wojny, podróże misyjne po Ukrainie, działalność duszpasterską w Kazachstanie, aresztowania, śledztwa i pobyty w łagrach oraz pracę w parafiach Podola.

Jest świadectwem heroicznej walki o utrzymanie wśród wiernych na Wschodzie przynależności do Kościoła oraz więzów z polskością.

Niniejsze opracowanie jest studium historyczno-geograficznym o migracjach przymusowych w ZSRR, dokony­wanych z upoważnienia władz państwowych zarówno w obrębie Związku Radzieckiego, jak i poza jego granicami.

Wewnętrzne migracje przymusowe, począwszy od deportacji Kozaków w 1919 r., po deportację ?pasożytów? w połowie lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku stanowią wielkie zjawisko historyczne, które dotknęło około 6 mln ludzi. Były one częścią totalitarnego państwowego systemu migracji w ZSRR, uwarunkowaną skomplikowanym połączeniem czynników politycznych i ekonomicznych.

"Przetrwałam" to piętnaście intymnych historii z Archiwum Historii Mówionej Domu Spotkań z Historią i Ośrodka KARTA - największego w Polsce zbioru biograficznych relacji świadków historii XX wieku. Książka ilustrowana jest nieprezentowanymi dotąd szerokiej publiczności fotografiami przedstawiającymi więźniarki obozów koncentracyjnych i łagrów. Publikacji towarzyszy płyta, która umożliwia kontakt z materiałem źródłowym.

"Książka Polacy w Kazachstanie. Zesłania, dziedzictwo, nadzieje, powroty" to rezultat wieloletnich zainteresowań badawczych jej autora. Jest ona pierwszym opracowaniem monograficznym zawierającym obraz polskiej obecności w Kazachstanie. Przedstawia losy Polaków - zesłańców i osiedleńców - ich osiągnięcia i niedolę.Książka ta jest próbą zwrócenia uwagi na polskie związki z Kazachstanem został w niej pokazany z jednej strony aspekt martyrologiczny, z drugiej - starano się podkreślić kulturotwórczą rolę Polaków w Kazachstanie.

Niecodzienny reportaż z wędrówek po wschodnich ziemiach II Rzeczypospolitej. Opis obfituje w liczne epizody wojennej i powojennej tułaczki rodziny Autora, osnute na tle historyczno-geograficznej charakterystyki tamtych regionów – Polesia, Nowogródczyzny, Wileńszczyzny. Na tle osobistych wspomnień Autor rysuje także obraz zakorzenienia historycznego i kulturowego wielu Polaków. Do dzisiaj żyją tam przecież ludzie, którzy przyznają się do polskich korzeni, choć często już nie mówią po polsku.

Książka jest autobiografią autorki przedstawiającą jej życie obfitujące w dramatyczne wydarzenia. Sielankowe dzieciństwo trzylatki na przedwojennym Podolu zostaje przerwane wraz z wybuchem wojny. Najpierw rodzinny majątek opuścił zagrożony aresztowaniem ojciec, później nastąpiła ucieczka z matką i bratem do Lwowa do rodziny matki, a niedługo potem wywózka całej rodziny do Kazachstanu, gdzie umarł dziadek autorki.

Z ZSRR udaje się im wydostać wraz z Armią Andersa i trafiają do Afryki, do Ugandy, gdzie brat autorki ciężko choruje na malarię. Dzięki pomocy polskiej delegatury oraz znajomości języków obcych (francuskiego i angielskiego) matce udaje się załatwić pracę i wyjazd do Kenii zapewniającej zdrowszy klimat. Tam w angielskich szkołach, w tropikalnym klimacie autorka zaznaje wytchnienia po piekle zesłania.

W 1946 r. autorka wraz z rodziną wraca do Polski. Tam następuje zderzenie z brutalną rzeczywistością PRL-u. W 1950 r. UB aresztuje ojca i wiąże się to z zasądzonym przepadkiem mienia, co prowadzi do bardzo trudnej sytuacji życiowej całej rodziny. Również po wyjściu ojca z więzienia po 4 latach nie jest łatwo, ponieważ dalej znajduje się on pod lupą SB.

Autorce mimo trudności czynionych przez władze udaje się skończyć studia geologiczne i zacząć pracę w firmie mającej kontakty zagraniczne. Jednak po pewnym czasie sama staje się obiektem zainteresowania SB, a w końcu zaczyna jej również grozić prześladowanie ze strony SB. Wtedy wraz z 3-letnim synem decyduje się na desperacką ucieczkę do USA, do których w dramatycznych okolicznościach udaje jej się dotrzeć. Jednak SB nie przestaje się nią interesować i kiedy w stanie wojennym po raz pierwszy po wyjeździe do Stanów Zjednoczonych przyjeżdża do Polski esbecy opracowują plan jej rozpracowania.

Dzięki swojej pracowitości i wytrwałości udało jej się w USA zrobić karierę w banku i na giełdzie. Obecnie jest na emeryturze.

Książka uwzględnia nie tylko duchowość Błogosławionego, ale też bogactwo jego osobowości. Z tej racji odwołuje się nie tylko do teologii duchowości, opinii niektórych teologów, mistyków czy świętych, ale też do znawców filozofii, antropologii i psychologii. W tym sensie praca ma charakter interdyscyplinarny. 

Książka zawiera dwanaście relacji osób deportowanych na Syberię z powiatu Bielsk Podlaski w latach 1940-1941. Ukazują one losy przedstawicieli wszystkich przedwojennych warstw społecznych dotkniętych represjami - ziemian, leśników, policjantów, kupców żydowskich, nauczycieli, rzemieślników, zamożnych i biednych chłopów. Katolików, prawosławnych, wyznawców religii mojżeszowej. Mikrohistoria tego regionu służy jako studium przypadku pokazujące losy obywateli II RP pod okupacją sowiecką.

Bohaterką książki jest 12-letnia Basia, która opowiada o rozstaniu z ojcem, oficerem Wojska Polskiego, tuż przed wybuchem drugiej wojny światowej, o wyjeździe wraz z matką i dwoma młodszymi braćmi do rodziny na Kresy Wschodnie, a następnie o ich aresztowaniu przez NKWD i sześciu długich latach spędzonych w Kazachstanie. Książka oparta jest na wspomnieniach pani Barbary Piotrowskiej-Dubik (Kwiaty na stepie) i na bezpośrednim kontakcie autorki z byłą Sybiraczką.

To książka, która uczy samodzielnego myślenia, zmusza do refleksji i zachęca do dokonania oceny własnych, często nazbyt wygórowanych potrzeb i ambicji. Książka o miłości w rodzinie i o miłości w wielkiej rodzinie ludzkiej, która pozwala lepiej zrozumieć, czym jest patriotyzm i miłość Ojczyzny. Idealna książka do rodzinnego czytania w długie zimowe wieczory.

Książka zawiera Album ze zdjęciami oraz Słownik wyjaśniający znaczenie trudniejszych słów, pojęć i wyrażeń.

„Wybitna i bardzo potrzebna praca, m.in. dlatego, że nie jest wyłącznie spisem wspomnień i martyrologii Polaków (i innych narodów), lecz także udaną syntezą całości zjawiska.”

Książka autorstwa historyka białoruskiego Anatola Wialikiego prezentuje badaczom polskim niedostępne i nieznane szerzej dokumenty z archiwów białoruskich, pozwalające z innej perspektywy spojrzeć na dzieje "polskiego eksperymentu" na sowieckiej Białorusi. Przekrojowa analiza polityki sowieckiej wobec Polaków obywateli sowieckich na przykładzie Dzierżyńskiego Narodowościowego Rejonu Polskiego zawiera liczne oryginalne ustalenia i tezy, choć poszczególne ujęcia interpretacyjne autora należy uznać za dyskusyjne i odbiegające od stanowisk wypracowanych przez historiografię polską. Niniejsza publikacja jest niezwykle ważnym opracowaniem w kontekście zrozumienia dramatycznych dziejów Polaków za wschodnią granicą i stanowi kolejny krok na drodze przywracania pamięci o naszych rodakach.