Testamenty mieszczan krakowskich (XIV-XV) - Wysmułek Jakub

Wydanie testamentów szlacheckich ma w dużej mierze ukazać choć część tego, co kryją karty ksiąg grodzkich wielkopolskich prowadzonych w ciągu ćwierćwiecza, ale przede wszystkim jest to kolejna okazja do zaprezentowania bogactwa informacji, jakie zawierają akty ostatniej woli (...)

Model sukcesji spadkowej stanowił jeden z najważniejszych elementów różniących prawo chełmińskie od innych obowiązujących we wczesnonowożytnej Polsce systemów prawnych. W oparciu o szeroką bazę źródłową autor ukazał skomplikowaną problematykę spadkobrania i spadku w mniejszych miastach Prus Królewskich w drugiej połowie XVII i w XVIII w. na przykładzie wybranych ośrodków województwa pomorskiego. Monografia naświetla zarówno teoretyczne podstawy prawa spadkowego, jak i jego praktyczne stosowanie w życiu codziennym mieszkańców małych miast.

Testamenty są najbardziej wartościowymi i najciekawszymi dokumentami chłopów polskich okresu staropolskiego. Spisywali je księża, bakałarze, organiści, kantorzy, a czasem przygodni pisarze, starając się uwzględnić dyspozycje chłopskich testatorów. Dokumenty ich ostatniej woli odzwierciedlają wszystkie problemy życia na wsi. Są świadectwem bogactwa i nędzy, życiowego sukcesu i upadku, silnych więzi rodzinnych oraz ich osłabienia czy nawet rozkładu. Zawierają mnóstwo informacji o kulturze materialnej wsi staropolskiej. Większość z nich stanowi także mocne świadectwo chłopskiej religijności. Ten tom jest pierwszą edycją książkową chłopskich rozporządzeń ostatniej woli w okresie powojennym. Zawiera trzysta dwadzieścia pięć niepublikowanych wcześniej testamentów odnalezionych w archiwach i bibliotekach polskich, ukraińskich (Lwów) oraz białoruskich (Mińsk).

W prezentowanej książce ukazano strukturę majątkową szlachty powiatu ksiąskiego w okresie panowania dwóch ostatnich Jagiellonów. Badania pokazały, że w tym czasie doszło do ogromnych, wręcz rewolucyjnych przemian w obrębie stanu szlacheckiego. Największe zmiany objęły własność zagrodową (tj. szlachtę nie posiadającą kmieci), która w powiecie ksiąskim w stosunkowo niedługim czasie niemal zupełnie zanikła. Głównym beneficjentem opisywanych głębokich przeobrażeń społecznych była średnia szlachta. W rozprawie podjęto próbę podsumowania i usystematyzowania dotychczasowych badań nad strukturami społeczno?majątkowymi szlachty w okresie późnego średniowiecza i w czasach nowożytnych oraz zaproponowano nowe metody badawcze.