Tatry Polskie i Słowackie - Barbara Zygmańska

Tatry i Pieniny. Śladami pierwszych turystów i fotografów to drugie wydanie (znacznie zmienione i poszerzone o Pieniny) książki z 2014 roku, poświęconej początkom fotografii i turystyki tatrzańskiej.

Autor podąża śladami dawnych mistrzów fotografii i stara się odnaleźć ówczesne pejzaże i porównać je z krajobrazami współczesnymi. Album jest podsumowaniem wieloletnich wędrówek artysty po Tatrach i Pieninach. Prezentuje zdjęcia czarno-białe, sepiowane, barwne, ręcznie kolorowane odbitki bromowe oraz fotogramy wykonane w technice podczerwieni. Obok artystycznych fotogramów album zawiera precyzyjnie dobrane do zdjęć cytaty m.in. Witkiewicza, Kraszewskiego, Eljasza-Radzikowskiego oraz informacje krajoznawcze i historyczne. Nie było dotąd książki o Tatrach i Pieninach, która w tak perfekcyjny sposób łączyłaby informacje tekstowe z obrazami. Dodatkowym atutem albumu jest rozdział poświęcony pionierom i późniejszym mistrzom fotografii górskiej, tworzącym w latach 1859 ? 1939. Książka powinna być lekturą obowiązkową dla każdego miłośnika gór.

Autorka położyła nacisk na przedstawienie koncepcji Stanisława Witkiewicza i ukazanie jej na tle prądów ogólnoeuropejskich. Całość obrazu podtatrzańskiego ośrodka kulturalnego dopełniają dzieje lokalnej prasy. Zakopane zyskało niezwykłą wprost pozycję nie tylko w polskiej kulturze, ale także w naszej zbiorowej świadomości. Po dziś dzień wszystko, co zakopiańskie budzi ciepłe uczucia u dużej części Polaków. Przyczyniła się do tego z pewnością złota era w dziejach Zakopanego, którą stara się przedstawić właśnie niniejsza praca, a także mit, który się wówczas narodził, wielokrotnie na kartach książki przywoływany.

Sienkiewicz reprezentował w Zakopanem ekstraklasę światowej literatury, no i był obywatelem świata, którego dziś można było spotkać w Nicei, jutro w Paryżu, pojutrze w Wenecji, a popojutrze w Zakopanem. Sienkiewicza czytali na całym świecie i w Ameryce, i w Niemczech, i w Rosji, i w Parzęczewie na poczcie. I takiego to wielkiego człowieka można było spotkać na Krupówkach, usiąść przy sąsiednim stoliku w jego ulubionej kawiarni, zagadać do niego w Dolinie za Bramką. A jednocześnie wszyscy wiedzieli, że Sienkiewicz przyjeżdża do Zakopanego z własnego wyboru, przywozi tu dzieci, teściową, psa i małpę, że nie rozbija głowy wśród tatrzańskich skał i nie kolekcjonuje góralskich portek, tylko siada na werandzie z widokiem na Giewont i pisze...

Życie wczasowiczów i kuracjuszy, wyczyny sportowców i taterników, ekscesy wielkich twórców i krewkich górali, artystyczne i patriotyczne emocje, ponure echa tatrzańskich tragedii, dziejowych burz, a nawet trzęsień ziemi składają się na barwny obraz miasta i jego okolic.

Prezentowany tom jest reprintem książki "Tatry i Podhale" Rafała Malczewskiego z roku 1935. Dokładnie odwzorowuje pisownię, układ graficzny i ilustracje wydania pierwszego, a więc powiela również ewentualne błędy tamtej edycji. Książka poświęcona rejonom tatrzańskim, ich historii, geografii, kulturze, przedstawia pełny obraz niezwykłych miejsc widzianych oczyma znawców tych terenów.

Unikatowa pozycja przewodnikowa. Opisanie przyrody Tatr z punktu widzenia turysty wędrującego po wybranych szlakach. Pełna dygresji, bogato ilustrowana, uzupełniona atlasem ponad trzystu roślin.

Najstarsze zachowane zdjęcia Tatr powstały dokładnie 20 lat po ogłoszeniu wynalazku fotografii w 1839 roku. Wykształceni w zagranicznych akademiach sztuki pionierzy górskiej fotografii byli zawodowcami wyspecjalizowanymi w portretowaniu ludzi w atelier. Pracy w terenie musieli się dopiero nauczyć. Książka FOTOGRAFOWIE TATR zawiera nigdy dotąd niepublikowane zdjęcia Awita Szuberta i innych Polaków, a także fotografów słowackich, węgierskich, czeskich, rosyjskich, austriackich i niemieckich. Osobny rozdział poświęcono w książce wydawcom pocztówek tatrzańskich, gdyż niektóre fotografie przetrwały do naszych czasów tylko na widokówkach.

Ogromnie ciekawym, a dziś już nieco zapomnianym fragmentem walki z okupantem niemieckim podczas II wojny światowej była działalność kurierów tatrzańskich. Byli to górale - w większości z Zakopanego i najbliższych okolic - zaprzysiężeni członkowie Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. Przedzierali się oni przez Tatry i Beskidy, następnie przez Słowację (gdzie władzę sprawował faszystowski rząd księdza J. Tiso) do Budapesztu na Węgrzech. Tam w latach 1939-1944 mieściły się bazy łącznikowe utrzymujące kontakt z rządem polskim na emigracji, najpierw we Francji, później w Wielkiej Brytanii, i ze Sztabem Naczelnego Wodza.

W okresie od 1951 do 1955 roku taternictwo staje się masowe, zarówno po stronie polskiej jaki i czechosłowackiej. Przejście Wariantu R na wschodniej ścianie Mnicha oraz wejście nową drogą na Kazalnicę Mięguszowiecką uznać można za sztandarowe dokonania tego czasu. Wielką wartością książki jest obszerna bibliografia, cytaty oryginalnych sprawozdań i opisów historycznych przejść oraz liczne ilustracje.