Tamten Lwów. Tom 6. Rozmaitości - Witold Szolginia

Po przedstawieniu w pierwszych trzech tomach lwowskich krajobrazów, parków, ulic, placów, świątyń, gmachów i pomników, a potem po przypomnieniu w czwartym tomie zbiorowego wizerunku niegdysiejszych mieszkańców Lwowa, autor dokonuje teraz syntezy obu tych elementów: tamtego lwowskiego środowiska i tamtego lwowskiego człowieka – próbuje ukazać to, co jest lapidarnie określone przez tytuł piątego tomu: życie miasta.

Tom czwarty „Tamtego Lwowa” nosi podtytuł „My, lwowianie”. Mieszkańcy „tamtego Lwowa” zostali zapamiętani jako ludzie bardzo weseli. Czym się więc charakteryzował homo leopoliensis, kto to był batiar i co to znaczy ćmaga? Skąd Ślepa Mińcia wiedziała dokładnie która jest godzina i kim był Lolu-Wariat. Co lwowiacy jadali w dzień powszedni, a co od święta. O tym wszystkim i innych lwowskich ciekawostkach można się dowiedzieć z tomu 4.

Do książki dołączona jest płyta DVD z filmem „Włóczęgi”. W rolach głównych – „Szczepko” i „Tońko”. To wspaniała komedia z 1939 roku.

Pierwszy tom opowieści o 200 miastach i miasteczkach kresowych. W książce zamieszczono 275 fotografii, które cudem przetrwały częstokroć zagładę ich pierwszych właścicieli, a indeks zawiera ponad 1300 nazwisk. Walorem tej książki jest to, co wyróżnia twórczość prof. Stanisława Nicieji - piękny literacki język, erudycja i potoczysta, sugestywna narracja dodatkowo okraszona bogatą ikonografią. Ostatni rozdział to epitafium dla Adama Hanuszkiewicza – lwowianina, genialnego aktora i reżysera.

„Lwów w starej fotografii” to piękny i pełen nostalgii album o przedwojennym Lwowie – mieście bliskiemu sercu wielu Polaków. Na czarno-białych fotografiach odnajdujemy przedwojenne bezcenne zabytki, lwowskie ulice, Cmentarz Łyczakowski, gwar wielkomiejskiego życia – to wspaniała fotograficzna wędrówka po zawsze wiernym mieście. Album powstaje w serii książek miast Foto Retro i ma na celu przybliżenie minionych czasów i miejsc oraz utrwalenie archiwalnych materiałów fotograficznych. Książka opatrzona wstępem autorstwa Janusza Majewskiego wprowadzającym czytelnika w niezwykły klimat przedwojennego Lwowa.

Album zawiera unikalne zdjęcia, w większości publikowane po raz pierwszy w Polsce, zrobione przez mistrzów Adama Lenkiewicza, Zygmunta Goldhammera czy Marka Münza. Są na nich zarówno kościoły, cerkwie i synagogi wciąż obecne w panoramie Lwowa, jak i już nieistniejące przedwojenne kawiarnie, kina, sklepy i targi. Dostrzeżemy na nich także zwyczajnych ludzi przy codziennych zajęciach lub podczas spacerów – w cylindrach i melonikach, w gorsetach i ze zwiewnymi szalami. Dzięki urodzonej we Lwowie pisarce, dziennikarce i tłumaczce Żannie Słoniowskiej, która opatrzyła zdjęcia ciekawymi opisami, odbędziemy nastrojowy spacer ulicami przedwojennego Lwowa.

Relacja z heroicznych zmagań polskich mieszkańców Lwowa, głównie młodzieży (Orląt lwowskich), z przeważającymi siłami zbrojnymi Ukraińskiej Republiki Ludowej w listopadzie 1918 r. Autor, w tym czasie komendant obrony miasta, starał się przedstawić te wydarzenia w możliwie obiektywny sposób, nie nadając wspomnieniom formy pamiętnika. Bohaterem książki są więc biorący udział w walkach zwyczajni żołnierze, w dużej części mieszkańcy Lwowa, którzy niejednokrotnie po raz pierwszy w życiu trzymali karabin w ręku, a po kilkugodzinnym przeszkoleniu byli kierowani do obsadzenia zagrożonych odcinków miejskiego frontu.

Lwowskie gawędy to zbiór krótkich opowieści z życia miasta ukochanego przez Rzeczpospolitą, silnie zrośniętego z jej historią i w tej historii zapisującego własne piękne karty. Miasta, które stało się legendą. Tam czas płynął inaczej, tam powstawały znane "sztajery", tam latem pachniał park Stryjski, a zimą cieszyła ślizgawka na Stawach Panieńskich, tam wreszcie dokazywali lwowscy batiarzy. Tylko we Lwowie był chleb kulikowski i tylko tam zaciągało się po lwowsku. 

Pamiętnik Jadwigi Rutkowskiej (prowadzony od 30 czerwca 1914 r. do 27 czerwca 1919 r.) nie zawiera szczegółowych opisów ważnych wydarzeń politycznych, kampanii wojennych czy bitew. Są o nich liczne wzmianki, ale raczej stanowią tło do opisu rzeczy pozornie mniej ważnych. Dowiadujemy się z nich wiele o życiu codziennym Polaków w ówczesnej Galicji, o problemach z egzystencją rodzin polskich żołnierzy walczących o niepodległości ojczyzny. Ojciec i brat autorki pamiętnika byli żołnierzami Legionów Polskich. Jadwiga wraz z matką, przyzwyczajone do wysokiej stopy życiowej dzięki posadzie urzędniczej Bolesława Rutkowskiego, musiały w warunkach wojennych borykać się z wieloma kłopotami materialnymi, zwłaszcza po śmierci ojca w 1916 r. Walki polsko-ukraińskie we Lwowie w listopadzie 1918 r. także ukazane są przede wszystkim przez pryzmat życia codziennego, trudności ze zdobyciem pożywienia i wody, zagrożenia życia. Dla Jadwigi Rutkowskiej i jej matki ogromnym problemem były losy ich brata i syna Stanisława Bożywoja, którego wojenne losy zaprowadziły aż do 4 Dywizji Strzelców, tworzonej na Kubaniu, a dowodzonej przez Lucjana Żeligowskiego. Jadwiga Rutkowska, mimo że młoda wiekiem, znajduje się w wirze ówczesnych trudnych i tragicznych konfliktów narodowych. Spora część jej wspomnień to jednak opisy dylematów szkolnych, kontaktów z koleżankami, zabaw, fascynacji kinem, nauką i sztuką, małych i większych kłopotów. To również świadectwo ówczesnej mentalności, sposobu wychowywania i kształtowania dzieci. Warunki wojenne zmuszały jednak Jadwigę do zachowań nad wiek dojrzałych. W wieku 16 lat zaczęła udzielać korepetycji, co istotnie wspomagało budżet domowy. Skądinąd wiemy przecież, że w wieku lat 18 zgłosiła się do Wojska Polskiego, żeby pracować jako sanitariuszka na froncie polsko-bolszewickim w 1920 r.

Wspomnienia Jadwigi Rutkowskiej są ilustrowane licznymi, w większości nigdy niepublikowanymi fotografiami, m.in. z życia codziennego żołnierzy Leglonów Polskich i z walk polsko-ukraińskich w Galicji w 1919 r.

Lwów jako jedno z najważniejszych miast Austro-Węgier i II Rzeczpospolitej doczekał się wielu opracowań historycznych, a także szczegółowych rozpraw na temat niektórych instytucji miejskich związanych z gospodarką komunalną. Tyle szczęścia nie miały natomiast lwowskie tramwaje. Niniejsza publikacja jest pierwszą tak obszerną próbą uporządkowania historii tego środka transportu, który na stałe wpisał się w krajobraz miasta.

Publikacja zawiera bogaty opis różnych aspektów działalności lwowskich przewoźników tramwajowych – od spraw organizacyjnych poprzez zagadnienia eksploatacyjne, handlowe, techniczne i personalne. Autorzy zwracają uwagę na to, że tramwaje lwowskie zajmowały szczególne miejsce w życiu codziennym mieszkańców miasta, trafiły także na karty dzieł literackich. W książce znalazły się anegdoty, sentymentalne wspomnienia związane z tramwajami oraz liczne ilustracje i cytaty z unikatowych źródeł, które oddają atmosferę Lwowa schyłku XIX wieku i pierwszej połowy XX wieku.

Książka podejmuje temat walki o Lwów w latach 1918–1919, kiedy miasto usiłowali przejąć Ukraińcy, którym Austria przyobiecała utworzenie Państwa Ukraińskiego ze stolicą we Lwowie. Autorką jest Rosa Bailly – „wielka Francuzka o polskim sercu”, kochająca naród polski i zaangażowana w pomoc Polakom od 1916 r. Książka przedstawia powstanie miasta i jego historię poprzez wieki, podkreśla jego uparte i niezmienne ciążenie ku polskości. Zadziwia i zachwyca dokładność i wierność prawdzie historycznej, a także żywe, niekiedy z humorem, malowanie nastrojów „ulicy”, na której kotłowały się różne żywioły ludzkie. Opisywane wydarzenia bogato dokumentuje materiał ilustracyjny (ok. 120 fotografii).

Klaudynki ‒ zwyczajne dziewczyny, chcące służyć ojczyźnie i społeczeństwu

W XIX wieku lwowskie dziewczęta spontanicznie powołały do życia stowarzyszenie mające służyć narodowej sprawie. Z powodzeniem wcielały w życie ideały ich nauczycielki – Felicji Wasilewskiej oraz patronki – Klaudyny Potockiej.

Książka o nich jest opowieścią o wierności, miłości do ojczyzny i poszanowaniu prawdy. Mówi o mądrze pojętej rywalizacji, o działaniu na rzecz innych oraz o zdobywaniu wiedzy i samorozwoju, a przy tym o okazywaniu szacunku dla nauczycieli i rówieśników.

Opowieść o bogactwie życia codziennego XIX- i XX-wiecznego Lwowa. Próba przedstawienia żywego miasta i jego ludności, dotychczas często w opracowaniach pomijanej. Jej mentalność, wielokulturowość i relacje społeczne. Bogactwo architektury, postęp i rozwój. Książkę wzbogacają piękne, czasem wzruszające ilustracje, ukazujące pełną krasę tego niezwykłego miasta i jego mieszkańców.

Jeszcze 100 lat temu na lwowskich ulicach rozbrzmiewały polskie głosy. Dziś w mieście kojarzącym się z ostoją polskości jesteśmy tylko turystami.

Ta książka nie opowie o idealnym polskim mieście. To nie będzie sentymentalna wycieczka po wyidealizowanych lwowskich ulicach. To będzie podróż, podczas której poznamy prawdziwe oblicze miasta. Wybitnych naukowców zachwycających cały świat. Uzdolnionych pisarzy i artystów. Dzielnych lekarzy ratujących życie polskich profesorów w czasie II wojny światowej. Usłyszymy też o najczarniejszych momentach historii tego miasta. Bratobójczych walkach między Polakami a Ukraińcami, w których ginęli młodzi polscy patrioci. O pogromach Żydów, którzy nie chcieli stanąć po żadnej ze stron.

To książka o mieście, które bezpowrotnie zniknęło.

O ludziach je tworzących i o wydarzeniach, których było świadkiem. O utracie swojej małej ojczyzny. I tych, którzy zajęli ich miejsce. Komuniści nie chcieli o tym mówić, a Polacy powoli o tym zapominają. Historia polskiego Lwowa, który musi odnaleźć się w nowej, ukraińskiej już, rzeczywistości.

Jechać do Lwowa… Czyli dokąd? Do serca, do centrum Polski. Nie tego geopolitycznego, znanego ze współczesnych, czyli wykreślonych w Jałcie map, ale do źródła centrum polskiej tożsamości, historii i kultury. Nie ma już polskiego Lwowa w naszych granicach państwa, ale pozostaje w zbiorowej pamięci narodu.

Wyruszmy razem w nieoczywistą podróży pełną zaskakujących spotkań, polskich piosenek i wierszy, zapomnianych miejsc i tych zupełnie nowych, czekających na odkrycie.