Sztuka na dawnych Kresach Wschodnich Rzeczypospolitej - Wojciech Walanus (red.)

Przeznaczenie niniejszego opracowania jest dwojakie. Pierwszy rozdział – przypomnienie dziejów Lwowa, miasta pod wieloma względami niepowtarzalnego, które do dziś zachowało swój charakter architektoniczny i fizjograficzny – może być przejrzany przez  każdego czytelnika. Drugi, poświęcony lwowskiemu piśmiennictwu,  powinien okazać się pomocny tym, którzy zainteresowani byliby odnalezieniem opracowań dotyczących najrozmaitszych aspektów historii Miasta, jego losów i jego mieszkańców, jego znaczenia dla Polski, polskiej kultury i nauki. 

Polskę z Ukrainą łączą ponad tysiącletnia historia, wojny i wielkie miłości, radości i dramaty, braterstwa broni i przelana krew. A tymczasem? Jesteśmy sąsiadami, żyjemy tak blisko siebie, a prawie nic o sobie nie wiemy. Każdy kraj obiera swój kierunek, Polska na Zachód, Ukraina na rozdrożu. Czy drogi te mają szansę się spotkać? 

"Mistyczne Kresy" to podróż do miejsc niezwykłych, które przez wieki kształtowały wiarę i myśl wielu pokoleń. Zbudowali je nasi przodkowie. Jedne zachwycają rozmachem budowli, inne ilustrują siłę ludzkiej wiary. W kresowych miastach i miasteczkach wciąż na nowo odnajdujemy naszą historię, wiarę naszych przodków. Na styku rożnych kultur, wśród bezcennych pamiątek będących świadectwem wiary wielu pokoleń, poznajemy mistyczna religijność Kresów.

Pełne nostalgii, unikatowe dawne zdjęcia polskich Kresów ze zbiorów Muzeum Historii Fotografii w Krakowie pozwalają czytelnikowi przenieść się w świat, którego już nie ma - Lwów i Wilno, Troki, zamki i dwory, ważne wydarzenia i historyczne postaci tworzą niezwykłą mozaikę nastrojów i księgę pamięci. W ten zapomniany czas wprowadza nas wstęp pisarza, reżysera Janusza Majewskiego, a o dawnych fotografiach opowiada tekst pracowników Muzeum Historii Fotografii - Magdaleny Skrejko oraz Andrzeja Rybickiego.

Czym jest piękno Kresów? Zapomnianą legendą o pogańskich czasach? Urodą wspaniałych świątyń różnych wyznań i imponujących pałaców, w których zgromadzono skarby kultury? Dziką przyrodą? Piękno Kresów jest tym wszystkim i czymś jeszcze. Jest rzewną melodią Moniuszki, trzynastozgłoskowcem Pana Tadeusza, wierszem Słowackiego, wierszem Miłosza, powieścią Konwickiego i… modlitwą zanoszoną do Matki Boskiej Ostrobramskiej. Pokłońmy się Kresom, ojczyźnie naszej kultury. Zauważmy ich niebanalną, niepospolitą urodę, noszącą rysy polskie, litewskie, żydowskie, karaimskie… Pochylmy się nad pięknem Kresów.

Książka "Cerkwie drewniane dawnej Galicji Wschodniej" jest pierwszym tomem serii, w której publikowane będą wybrane, najcenniejsze fotografie ze zbiorów Fototeki Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, jednego z najstarszych archiwów fotograficznych o profilu historyczno-artystycznym na ziemiach polskich (rok założenia 1884). Tom zawiera dwa naukowe eseje, autorstwa Piotra Krasnego i Wojciecha Walanusa.

Albumowi towarzyszy katalog, w którym zostały podane najważniejsze fakty historyczne dotyczące poszczególnych budowli (wraz z podstawową bibliografią) oraz szczegółowe informacje o fotografiach (technika, wymiary, datowanie, autorstwo, inskrypcje, znaki własnościowe itd.)

Dawne Kresy Wschodnie Rzeczypospolitej to jeden z najciekawszych regionów Europy. Teren bogaty w zabytki, zbiory muzealne, piękne krajobrazy. Wiele z nich wpisało się w historię Polski i naszych sąsiadów. Znajomość zarówno dobrych, jak i złych kart wspólnej historii może pomóc we wzajemnym zrozumieniu i dążeniu do zgodnego współistnienia w przyszłości. Kresy to słowo, w którym zawiera się bezkres falujących równin, oddalenie od świata i wicher wiejący na dawnych stepach.

W tej książce czytelnik znajdzie opowieść o wybranych bohaterach, miejscach i zdarzeniach. Ma ona przybliżyć dziedzictwo, ale i umocnić pamięć o kresowych ziemiach dawnej Rzeczypospolitej. Z Kresami związane są nazwiska polskich wieszczów narodowych np. Mickiewicza i Słowackiego i innych wybitnych przedstawicieli literatury polskiej.

O bezsprzecznej unikatowości tomu przesądzają ukazanie zapomnianego oblicza nowoczesnej architektury sakralnej Lwowa oraz przedstawienie środowiska architektonicznego tego miasta od zupełnie nieznanej strony. Tym samym wypełniona zostaje nie tylko znacząca luka w historiografii, ale i wszyscy szeroko zainteresowani dziedzictwem, architekturą i sztuką nowoczesną otrzymują materiał o kapitalnym znaczeniu dla znajomości źródeł tradycji polskiej architektury nowoczesnej. Dodatkowo do książki dodano reprodukcję planu "Wielkiego Lwowa" (oryg. z 1940 r.) z naniesioną lokalizacją opisywanych obiektów (format 47 cm x 63,5 cm).