Szkice z dziejów szlachty mazowieckiej - Władysław Smoleński

Niniejsza publikacja, zawierająca edycję stu jedenastu testamentów szlachty Prus Królewskich z XVII wieku, stanowi przyczynek do dalszych badań nad nowożytnym społeczeństwem Rzeczypospolitej. Jest kolejną z prac prezentujących zbiór dokumentów testamentowych w układzie określonym kryteriami: grupa społeczna — terytorium — czas — źródła. Jest to jednak pierwsze tego typu wydawnictwo, które obejmuje pomijaną do tej pory szlachtę prowincji ściśle związanej z Koroną od II połowy XV wieku. Wypełnia więc częściowo lukę w badaniach nad stanem szlacheckim Prus Królewskich, dostarczając uczonym „surowy” materiał do dalszego wykorzystania w badaniach nad społeczeństwem XVII wieku i jego kulturą materialną.

Książka jest próbą kompleksowej analizy imiennictwa chłopów i szlachty – zamieszkujących w XVIII wieku wiejską parafię Stoczek położoną na historycznym pograniczu Mazowsza i Podlasia. Materiał, który stał się podstawą analizy, wyekscerpowano z ksiąg metrykalnych. Złożyło się na niego ponad 6 tysięcy zapisów jednostek imienniczych noszonych przez osoby zróżnicowane stanowo, wiekowo i płciowo. Celem pracy jest opis najważniejszych tendencji determinujących kształt tych repertuarów oraz próba odpowiedzi na pytanie, jakie znaczenie miało imię w osiemnastowiecznej społeczności wiejskiej. Analizie poddano następujące zagadnienia: repertuary oficjalnych imion mieszkańców parafii, częstość występowania poszczególnych jednostek onimicznych, stabilizację i dynamikę poszczególnych repertuarów imienniczych, wieloimienność, motywacje nadawania imion oraz ich typowość na tle innych repertuarów imienniczych osiemnastowiecznej Polski.

Narodziny szlachty, Kształtowanie się elit politycznych w Europie

W prezentowanej książce ukazano strukturę majątkową szlachty powiatu ksiąskiego w okresie panowania dwóch ostatnich Jagiellonów. Badania pokazały, że w tym czasie doszło do ogromnych, wręcz rewolucyjnych przemian w obrębie stanu szlacheckiego. Największe zmiany objęły własność zagrodową (tj. szlachtę nie posiadającą kmieci), która w powiecie ksiąskim w stosunkowo niedługim czasie niemal zupełnie zanikła. Głównym beneficjentem opisywanych głębokich przeobrażeń społecznych była średnia szlachta. W rozprawie podjęto próbę podsumowania i usystematyzowania dotychczasowych badań nad strukturami społeczno?majątkowymi szlachty w okresie późnego średniowiecza i w czasach nowożytnych oraz zaproponowano nowe metody badawcze.