Sprawa Tuchaczewskiego - Paweł Wieczorkiewicz

„Każdy, kto zna historię przeszłych wydarzeń, nie jest dziecięco naiwny, ma własne zdanie, potrafi prowadzić debatę” – zaznaczał w jednej z wypowiedzi profesor Paweł Wieczorkiewicz i podkreślał wagę historii nie tylko jako dyscypliny naukowej, ale także – a może przede wszystkim – jako czynnika kształtującego świadomość obywatelską każdego Polaka. O tym, jak wielką była dlań pasją i jak ciekawie, a jednocześnie przystępnie potrafił o jej szczegółach opowiadać, świadczą m.in. jego artykuły naukowe i popularnonaukowe, które znalazły się w niniejszym tomie. 

Historia ludzkości od starożytności związana była ze zdobywaniem mórz. W czasach nowożytnych siły morskie odgrywały jeszcze większą rolę. Granice chronologiczne niniejszej książki stanowi druga połowa XVI wieku i rok 1914. Pierwsza cezura wynika z powszechnego zastosowania nowego pędnika - żagla - oraz artylerii okrętowej, rewolucjonizującej strategię i taktykę morską, jak również zapoczątkowania walki o hegemonię oceaniczną. Równie naturalną granicą jest wybuch I wojny światowej. Jej zasięg oraz gwałtowny postęp techniczny, rzutujący na sposoby prowadzenia działań, a także głębokie przemiany polityczne, jakie wywołała, powodują, że rok 1914 uważa się za początek nowej epoki. 

Paweł Wieczorkiewicz przywołał wszystkie znaczące dla biegu dziejów wydarzenia, w których siły morskie odegrały istotną rolę. Przedstawił kampanie i akcje bojowe, zarysowując jednocześnie ogólniejsze ich tło. Opisał także przemiany w technice i taktyce walki oraz organizację flot wojennych od epoki żagla po wiek pary, żelaza i napędu śrubowego.

Profesor Wieczorkiewicz przedstawia genezę, przebieg i skutki „bitwy z własną armią”, jaka dokonała się w szeregach Armii Czerwonej w latach 1937–1939. Wielka czystka odmieniła oblicze korpusu oficerskiego i całkowicie podporządkowała wojsko Stalinowi. Skala terroru była ogromna.

Autor rozpatruje drobiazgowo różne aspekty stalinowskiej polityki personalnej w perspektywie zbiorowego doświadczenia całej generalicji sowieckiej, jak również indywidualnych losów najwybitniejszych dowódców. 

Autor obszernie omawia mało dotąd poznane obszary aktywności sowieckiego kontrwywiadu jak tzw. gry radiowe, w których schwytanych oficerów niemieckich wykorzystywano do dezinformowania wywiadu niemieckiego; prowadzoną na masową skalę akcję weryfikacji (filtracji) powracających z niewoli sowieckich żołnierzy; działalność osławionych jednostek zaporowych oraz batalionów i kompanii karnych; prześladowania kadr Armii Czerwonej przed wojną i podczas jej trwania; infiltrację niemieckich szkół szpiegowskich i zwalczanie działalności obcego wywiadu; funkcjonowanie trybunałów wojennych i Kolegium Specjalnego NKWD sądzących zarówno czerwonoarmistów jak i obcokrajowców...

Jest to długa opowieść o dojściu bolszewików do władzy. Poprzedza ją historia Rosji, uwikłanej w Wielką Wojnę, klęski na frontach, które ogół społeczeństwa przyjęło jako największe upokorzenie. To także ukazanie agenturalnej działalność Niemiec przenikającej do najwyższych sfer rządowych, popychających masy przez swoje zaniechania do rewolucji. To wreszcie wskazanie źródeł finansowania partii bolszewików, która bez tak hojnego wsparcia nie dokonałaby z taką zadziwiającą łatwością październikowego zamachu stanu. Kronikarskie ujęcie tematu pozwoli Czytelnikom odtworzyć najpierw wydarzenia lutowej rewolucji, potem okres euforii po jej zwycięstwie, aż do całkowitej beznadziei jaka ogarnęła wszystkie warstwy społeczne nowej republikańskiej Rosji.