Społeczeństwo i kultura w Wielkim Księstwie Litewskim od XV do XVIII wieku - Maria Barbara Topolska

Napisana przez Polaka urodzonego i wychowanego na Nowogródczyźnie praca omawia narastający w latach 1943 i 1944 konflikt na tym obszarze między Armią Krajową a radziecką partyzantką. Historiografia rosyjska i białoruska głoszą tezę, że przyczyną tego konfliktu była realizowana przez Komendę Okręgu Nowogródzkiego Armii Krajowej polityka "dwóch wrogów".

Esej o duszy polskiej to ważny głos w dyskusji o polskiej historii, kulturze i myśli politycznej. Autor – jeden z czołowych polskich filozofów i publicystów – stawia prowokacyjne tezy, które zmuszają do przemyślenia na nowo losów Polaków zarówno w czasach PRL jak i po 1989 r.

Ród Chreptowiczów herbu Odrowąż. Dobra i kariery Chreptowiczów w Wielkim Księstwie Litewskim w XV-XVIII wieku

Książka opowiada historię litewsko-ruskiego rodu Chreptowiczów, który w swoich dziejach przeżywał fazy świetności i degradacji. Autor przybliża mechanizmy kariery w dawnej Rzeczypospolitej, pokazuje jakie czynniki decydowały o awansie społecznym szlachty w XV-XVIII w., kładzie nacisk na badanie zajmowanych urzędów, posiadłości ziemskich oraz koligacji, a więc trzech podstawowych sprawdzianów pozycji społecznej. Badając majątki Chreptowiczów ukazuje zarysy dziejów poszczególnych kompleksów majątkowych, miast i wsi należących do rodziny. Zwraca uwagę na istotny aspekt przynależności religijnej rodów Wielkiego Księstwa Litewskiego i w tym kontekście pokazuje ewolucję i przemiany, jakie następowały w rodzie w istotnych momentach dziejowych, takich jak unia brzeska, reformacja, kontrreformacja.

Pierwszy tom Oksfordzkiej historii unii polsko-litewskiej opowiada o kształtowaniu się opartego na konsensusie, wielonarodowego oraz pluralistycznego pod względem religijnym państwa, które budowano zarówno oddolnie, jak i odgórnie na drodze pokojowych negocjacji, a nie wojny oraz podboju. Ta zrodzona w latach 1385–1386 wizja unii politycznej okazała się pociągająca dla Polaków, Litwinów, Rusinów i Niemców, a następnie również mieszkańców Prus (1454) i Inflant (1561). Chociaż wewnątrz unii toczyły się często zażarte spory o jej charakter, wzajemne nieporozumienia nigdy nie przeważyły nad wizją Rzeczypospolitej jako unii ludów stanowiącej jedną wspólnotę polityczną obywateli pod panowaniem monarchy elekcyjnego. Robert Frost podważa dotychczasowe interpretacje związku Polski i Litwy wypaczone przez pogląd, zgodnie z którym pojawienie się suwerennego państwa narodowego stanowi istotę politycznej nowoczesności, i przedstawia unię polsko-litewską jako podręcznikowy przykład „państwa złożonego”.

Jerzy Besala przygląda się dziejom ziem litewskich, skupiając się na terenach dawnej Auksztoty i Żmudzi, które obecnie zajmuje Litwa – od średniowiecza, przez czasy Jagiellonów i Rzeczypospolitej Obojga Narodów, po rozbiory i XX wiek. Barwnie przybliża mało znane fakty, miejsca i postaci, które miały istotne znaczenie dla państwa litewskiego i polskiego.